تاب‌آوری کودکان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های روانی و اجتماعی، نقش بنیادینی در رشد سالم فردی و اجتماعی آنان ایفا می‌کند.
تاب آوری به معنای توانایی کودکان در مقابله با مشکلات و چالشهای زندگی و بازگشت سریع به زندگی عادی پس از مواجهه با سختی هاست.
این مهارت به کودکان کمک میکند تا در شرایط دشوار، نه تنها زنده بمانند بلکه رشد پیدا کنند و توانمندتر شوند.


رویا اینانلو روانشناس و مربی تاب آوری


تاب‌آوری کودکان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های روانی و اجتماعی، نقش بنیادینی در رشد سالم فردی و اجتماعی آنان ایفا می‌کند.
کودکی مرحله‌ای است که در آن ذهن و شخصیت فرد به‌طور مداوم در حال شکل‌گیری است و هر تجربه مثبت یا منفی می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر آینده او بگذارد.
بسیاری از کودکان در طول زندگی خود با چالش‌هایی مانند شکست در مدرسه، مشکلات خانوادگی، فقر، بیماری یا حتی از دست دادن عزیزان مواجه می‌شوند.
اگرچه این رویدادها گریزناپذیرند، اما آنچه تفاوت ایجاد می‌کند، توانایی کودک در سازگاری با این شرایط و بازگشت به وضعیت تعادل روانی است.
این توانایی همان تاب‌آوری است که به کودک کمک می‌کند فشارهای روانی را بهتر مدیریت کرده، اعتماد به نفس خود را حفظ کند و از آسیب‌های عمیق روحی در امان بماند.
کودکی که تاب آور است، در برابر استرسها، فشارهای روانی و مشکلات مختلف مقاومتر بوده و بهتر میتواند به سلامت روانی و جسمی خود کمک کند.
از منظر تربیتی، تقویت تاب‌آوری کودکان وظیفه‌ای مهم برای والدین، مربیان و سیاست‌گذاران آموزشی است.
این مهارت نه به‌صورت ذاتی، بلکه بیشتر از طریق آموزش، الگوگیری و تجربه به دست می‌آید.
ایجاد فضایی امن و حمایتگر در خانواده، تشویق کودک به استقلال و تصمیم‌گیری، فراهم‌کردن فرصت‌هایی برای مواجهه با چالش‌های کوچک و یادگیری مهارت‌های حل مسئله، همگی ابزارهایی برای پرورش تاب‌آوری‌اند.
داشتن ارتباط عاطفی سالم با والدین و معلمان، کودک را قادر می‌سازد در زمان بروز بحران به منابع حمایتی مطمئن دسترسی داشته باشد و احساس تنهایی نکند.
مدارس نیز می‌توانند با طراحی برنامه‌های آموزشی مبتنی بر مهارت‌های زندگی، آموزش کار گروهی، مدیریت هیجان و تقویت خودکارآمدی، بستر مناسبی برای رشد تاب‌آوری فراهم آورند.
در سطح کلان، سیاست‌گذاران باید با کاهش عوامل خطرزا مانند فقر، تبعیض یا دسترسی ناکافی به خدمات بهداشت روان، زمینه‌های اجتماعی لازم را برای پرورش این مهارت مهیا سازند. در نتیجه، تاب‌آوری کودکان نه‌تنها به سود فرد و خانواده، بلکه به نفع کل جامعه است و سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر و سالم‌تر رقم بزند.

از مهمترین دلایل اهمیت تابآوری کودکان، توانایی آنها در مدیریت احساسات منفی همچون اضطراب، ترس، ناامیدی و غم است.
کودکان تاب آور یاد میگیرند که این احساسات موقتی هستند و با رویکرد درست میتوانند آنها را کنترل کنند و از تأثیرات منفی آنها جلوگیری نمایند.
این امر باعث میشود کودکان کمتر از مشکلات فرار کنند یا واکنشهای ناسالم همچون پرخاشگری یا خودآزاری نشان ندهند.
تاب آوری در کودکان موجب تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس آنها میشود.
وقتی کودک توانایی عبور از چالشها و سختیها را در خود میبیند، احساس شایستگی و توانمندی میکند که این امر به رشد شخصیتی و روانی سالم کمک میکند.
اعتماد به نفس بالا کودک را برای مواجهه با مشکلات بزرگتر در آینده آماده میکند.

تاب آوری به کودکان مهارت حل مسئله و انعطافپذیری را آموزش میدهد.
وقتی کودکان تا بآورند، در برابر شکستها مقاومت بیشتری دارند و تمایل دارند که با تلاش مکرر برای موفقیت اقدام کنند.
این قابلیت باعث میشود حتی در مواجهه با شرایط سخت، انگیزه خود را از دست ندهند و به دنبال راهکارهای جدید باشند.

از سوی دیگر، تاب آوری به کودکان کمک میکند تا روابط اجتماعی سالمتری برقرار کنند.
کودکانی که این مهارت را دارند، در تعامل با دیگران انعطاف پذیرتر و سازگارترند و میتوانند شبکه های حمایتی محکمی بسازند که در طول زندگی به آنها کمک خواهد کرد.

تاب آوری همچنین نقش مهمی در بهبود سلامت روان دارد.
مطالعات نشان دادهاند که کودکان تاب آور، نسبت به دیگر کودکان کمتر دچار افسردگی، اضطراب و مشکلات عاطفی میشوند و سلامت جسمی بهتری نیز دارند.
این مسأله به دلیل مدیریت بهتر استرس و هیجانات منفی در آنهاست.

با توجه به دنیای پر از استرس و تغییرات امروز، تابآوری مهارتی ضروری برای کودکان است که کمک میکند بتوانند با فشارهای زندگی کنار بیایند و به موفقیتهای فردی و اجتماعی دست یابند.
آموزش و تقویت این مهارت از سنین پایین میتواند آنها را برای مواجهه با چالشهای زندگی نوجوانی و بزرگسالی آماده سازد.

تاب آوری به عنوان یکی از مهمترین مهارتهای زندگی، فراتر از مقابله با بحرانهاست؛ این مهارت به کودکان امکان میدهد که در مسیر رشد و پیشرفت خود مقاوم و سرسخت باشند و زندگیای بهتر و سالمتر داشته باشند.
اهمیت تاب‌آوری کودکان تنها به جنبه‌های فردی محدود نمی‌شود، بلکه بر کیفیت روابط اجتماعی و موفقیت‌های آینده آنان نیز اثر مستقیم دارد.
کودکانی که مهارت تاب‌آوری بالاتری دارند، در محیط مدرسه و اجتماع کمتر دچار مشکلات رفتاری یا افت تحصیلی می‌شوند، زیرا قادرند در برابر ناکامی‌ها ایستادگی کنند و به‌جای تسلیم‌شدن، راه‌حل‌های تازه بیابند.
این ویژگی سبب می‌شود اعتماد معلمان و همسالان را جلب کرده و روابط اجتماعی مثبت‌تری برقرار کنند.
جامعه‌ای که فرزندان تاب‌آور تربیت کند، در بلندمدت از شهروندانی بهره‌مند خواهد شد که در مواجهه با بحران‌ها یا مشکلات جمعی مانند بلایای طبیعی، بحران‌های اقتصادی یا چالش‌های اجتماعی، به‌جای تسلیم شدن یا دچار استرس مزمن شدن، توان مقابله مؤثر و سازنده دارند.