رسانه، تاب‌آوری و تقویت سرمایه اجتماعی
عفت حیدری روانشناس اجتماعی
در عصر دیجیتال معاصر، رسانه به عنوان یکی از ارکان اصلی تأثیرگذار بر ساختارهای اجتماعی، رفتار فردی و پویایی‌های جامعه مطرح شده است.
از روزنامه‌ها و تلویزیون‌های سنتی تا پلتفرم‌های رسانه‌ای اجتماعی و خبرگزاری‌های دیجیتال مدرن، رسانه برداشت‌ها را شکل می‌دهد، تصمیم‌گیری‌ها را اطلاع‌رسانی می‌کند و ارتباطات بین افراد و گروه‌ها را تقویت می‌کند.
نقش فراگیر رسانه فراتر از صرف انتقال پیام است؛ بلکه در ساخت واقعیت‌های اجتماعی، تسهیل گفت‌وگو و ترویج مشارکت مدنی فعالانه نقش دارد.
درک عملکرد رسانه در جامعه نیازمند دیدگاه چندبعدی است، به ویژه هنگام بررسی تأثیر آن بر تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی. سرمایه اجتماعی که شامل شبکه‌ها، هنجارها و اعتماد است که امکان اقدام جمعی را فراهم می‌کند، به شدت به کانال‌های ارتباطی وابسته است. در این زمینه، رسانه هم به عنوان واسطه و هم به عنوان محرک در ساخت اعتماد، افزایش مشارکت و حمایت از توانمندی‌های انطباقی جوامع عمل می‌کند.
تاب‌آوری در گسترده‌ترین مفهوم، به توانایی افراد و جوامع در مقابله، سازگاری و بازیابی از مشکلات اقتصادی، اجتماعی یا محیطی اطلاق می‌شود.
رسانه نقش قابل توجهی در تاب‌آوری ایفا می‌کند؛ با ارائه اطلاعات به‌موقع، افزایش آگاهی و امکان اشتراک‌گذاری دانش. در زمان بحران‌ها مانند بلایای طبیعی، همه‌گیری‌ها یا ناآرامی‌های اجتماعی، رسانه ابزار ضروری برای انتشار دستورالعمل‌ها، معرفی منابع و هماهنگی واکنش‌های جامعه است.
همچنین، پلتفرم‌های تعاملی رسانه امکان ارتباط در زمان واقعی را فراهم می‌کنند تا جوامع تجارب، استراتژی‌ها و راه‌حل‌ها را به اشتراک بگذارند.
با حمایت از تصمیم‌گیری آگاهانه و ایجاد حس کارآمدی جمعی، رسانه تاب‌آوری افراد و جوامع را افزایش می‌دهد.
اعتبار، دسترسی‌پذیری و جامعیت محتوای رسانه‌ای عوامل کلیدی در اثربخشی آن در تقویت تاب‌آوری هستند.
سرمایه اجتماعی ارتباط نزدیکی با اعتماد، تعامل متقابل و رفتارهای همکاری‌محور در جوامع دارد.
رسانه سرمایه اجتماعی را با ترویج شفافیت، افزایش مشارکت مدنی و ایجاد فرصت‌هایی برای شبکه‌سازی اجتماعی تقویت می‌کند.
برای مثال، پوشش اخبار محلی که به فعالیت‌های جامعه، داوطلبانه و برنامه‌های اجتماعی می‌پردازد، اعتماد بین ساکنان را تقویت کرده و مشارکت جمعی را تشویق می‌کند.
پلتفرم‌های دیجیتال، به ویژه رسانه‌های اجتماعی، این فرصت‌ها را با اتصال افراد پراکنده جغرافیایی، تسهیل همکاری و ترویج هنجارهای مشترک گسترش می‌دهند.
با این حال، تأثیر رسانه بر سرمایه اجتماعی به طور خودکار مثبت نیست؛ اطلاعات نادرست، شاخ و برگ‌دهی بیش از حد و گزارش‌های جانبدارانه می‌توانند اعتماد را تضعیف و جوامع را قطعه‌قطعه کنند.
بنابراین، کیفیت، اعتبار و استانداردهای اخلاقی محتوای رسانه‌ای تعیین‌کننده بهره‌گیری از رسانه برای ساخت شبکه‌های اجتماعی مستحکم و جوامع منسجم است.
تعامل بین رسانه، تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی به ویژه در مدیریت بحران و ارتباطات بحران مشهود است.
مطالعات نشان داده‌اند که جوامعی که به پوشش رسانه‌ای دقیق، به‌موقع و حساس به زمینه دسترسی دارند، قادرند منابع را بهتر بسیج کنند، واکنش‌ها را هماهنگ کنند و سریع‌تر از اختلال‌ها بازیابی شوند. کمپین‌های رسانه‌ای که آمادگی، مشارکت جامعه و داوطلبی را تشویق می‌کنند، ظرفیت‌های انطباقی را افزایش و فرهنگ تاب‌آوری را تقویت می‌کنند.
علاوه بر این، رسانه به عنوان بستری برای روایت داستان‌ها و تبادل دانش عمل می‌کند و امکان می‌دهد جوامع از تجارب گذشته بیاموزند و استراتژی‌های موفق را بازتولید کنند. با تقویت هنجارهای اجتماعی، ترویج ارزش‌های مشترک و برجسته‌سازی دستاوردهای جمعی، رسانه نه تنها اطلاع‌رسانی می‌کند بلکه بافت اجتماعی ضروری برای جوامع تاب‌آور را تقویت می‌کند.
سواد رسانه‌ای نقش حیاتی در به حداکثر رساندن تأثیرات مثبت رسانه بر تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی ایفا می‌کند.
افرادی که می‌توانند منابع را به‌طور انتقادی ارزیابی کنند، اطلاعات واقعی را از اطلاعات نادرست تشخیص دهند و به‌صورت مسئولانه در گفتمان‌های آنلاین و آفلاین مشارکت کنند، به جوامع تاب‌آورتر و منسجم‌تر کمک می‌کنند.
برنامه‌های آموزشی، کارگاه‌ها و کمپین‌های ارتقای سواد رسانه‌ای، شهروندان را توانمند می‌سازند تا از رسانه به عنوان ابزار حل مسئله جمعی، advocacy و مشارکت اجتماعی استفاده کنند. علاوه بر این، سازمان‌های رسانه‌ای مسئولیت دارند استانداردهای اخلاقی را رعایت کنند، جامعیت را تضمین و محتوای جامعه‌محور را اولویت‌بندی نمایند.
تلاش‌های مشترک بین تولیدکنندگان رسانه، مربیان و رهبران جامعه می‌تواند محیطی ایجاد کند که رسانه به یک نیروی سازنده در تقویت تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی تبدیل شود.
عفت حیدری فرهنگ یار تاب آوری ایران در خاتمه آورده است پیشرفت‌های فناوری، به ویژه رشد رسانه‌های دیجیتال و اجتماعی، روش‌های ساخت تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی در جوامع را متحول کرده است.
پلتفرم‌های آنلاین شبکه‌سازی، اشتراک دانش و بسیج منابع را در مقیاس بی‌سابقه‌ای تسهیل می‌کنند. ابتکارات جمع‌سپاری، گروه‌های پشتیبانی مجازی و کمپین‌های مدنی آنلاین نمونه‌هایی از نحوه تقویت ظرفیت‌های جمعی و افزایش پیوندهای اجتماعی توسط رسانه دیجیتال هستند.
با این حال، این مزایا با چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتال، سوگیری‌های الگوریتمی و مواجهه با اطلاعات نادرست همراه است.
مواجهه با این چالش‌ها نیازمند رویکرد متوازن، ترکیب نوآوری فناوری با چارچوب‌های سیاستی، سواد دیجیتال و استانداردهای اخلاقی رسانه است.
در این زمینه، رسانه هم منبع و هم مسئولیت است و نیازمند مدیریت دقیق برای بهینه‌سازی نقش آن در تاب‌آوری و انسجام اجتماعی است.
در نتیجه، رسانه نقش غیرقابل جایگزینی در تقویت تاب‌آوری و سرمایه اجتماعی در جوامع معاصر دارد.
با تسهیل انتشار اطلاعات، ترویج مشارکت مدنی و امکان شبکه‌سازی اجتماعی، رسانه به ظرفیت‌های انطباقی جوامع کمک کرده و اعتماد، همکاری و هنجارهای مشترک را تقویت می‌کند.
اثربخشی رسانه در این حوزه‌ها به اعتبار، دسترسی‌پذیری، جامعیت و استانداردهای اخلاقی بستگی دارد. در مواجهه با چالش‌های پیچیده اجتماعی، محیطی و فناوری، بهره‌گیری مسئولانه از رسانه برای ساخت جوامع تاب‌آور و تقویت سرمایه اجتماعی ضروری است.
پژوهش‌ها و اقدامات آینده باید بر بهینه‌سازی استراتژی‌های رسانه‌ای، ارتقای سواد رسانه‌ای و ترویج همکاری بین سازمان‌های رسانه‌ای، سیاست‌گذاران و جوامع متمرکز شود تا جامعه‌ای آگاه‌تر، منسجم‌تر و تاب‌آورتر ایجاد گردد.
۱۶ بازدید
۰ امتیاز
۰ نظر
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
