پزشکی اجتماعی از فرد تا فرهنگ و تأثیر آن بر تاب آوری، با تمرکز بر تعامل بین عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و سلامت انسان، نقش بی‌بدیلی در تقویت تاب‌آوری ایفا می‌کند.

پزشکی اجتماعی تخصصی است که به بررسی تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی بر سلامت و بیماری افراد می‌پردازد.
هدف آن پیشگیری، ارتقای سلامت عمومی، بهبود عدالت اجتماعی و فراهم کردن مراقبت‌های اولیه بهداشتی برای همه اعضای جامعه است

درک پزشکی اجتماعی و ارتباط آن با تاب آوری
پزشکی اجتماعی به مطالعه تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی بر سلامت افراد و جامعه میپردازد. این شاخه از پزشکی فراتر از درمان بیماریها، به پیشگیری و ارتقای سلامت از طریق بهبود شرایط زندگی تمرکز دارد.

تاب آوری، به عنوان توانایی مقابله با چالشها و بازگشت به وضعیت مطلوب،  مثلا در سه سطح فردی، جسمانی و اجتماعی تعریف میشود.

پزشکی اجتماعی با تقویت این سطوح سلامت جسم و روان را بهبود میبخشد و البته ساختارهای فرهنگی و اجتماعی را برای ایجاد تاب آوری و توسعه پایداری تقویت میکند.  در حقیقت درک این ارتباطات، پایه طراحی سیاستهای سلامت عمومی است که تاب آوری را در تمام ابعاد ارتقا میدهند.

تاب آوری فردی و نقش پزشکی اجتماعی

پزشکی اجتماعی با تأمین دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان، آموزش مهارتهای زندگی و حمایت از گروههای آسیبپذیر،تاب آوری فردی را تقویت میکند. برای مثال، برنامه های آموزشی درباره مدیریت استرس یا بهبود سواد سلامت، به افراد کمک میکند تا در مواجهه با بیماریها یا بحرانهای اقتصادی واکنش های مؤثرتری داشته باشند.

کاهش نابرابریهای اجتماعی از طریق تأمین شغل، مسکن و تغذیه مناسب، اضطراب ناشی از فقر را کاهش داده و ظرفیت روانی افراد برای مقابله با مشکلات را افزایش میدهد. این اقدامات، تاب آوری فردی را به عنوان نخستین لایه مقابله با انواع چالش پیش گفته تقویت میکند.

تاب آوری جسمانی و بهبود شاخص های اجتماعی سلامت

تاب آوری جسمانی به توانایی بدن در مقاومت و بازیابی پس از بیماریها یا فشارهای محیطی مرتبط است.

پزشکی اجتماعی با هدف قرار دادن تعیین کننده های اجتماعی سلامت مانند دسترسی به غذای سالم، آب پاک، محیط زیست ایمن و مراقبتهای بهداشتی مقرون به صرفه، تاب آوری جسمانی را افزایش میدهد.

برای نمونه، مبارزه با آلودگی هوا در شهرها از بیماریهای تنفسی پیشگیری میکند و همچنین توانایی بدن برای مقاومت در برابر عفونتها را بهبود میبخشد.

کما اینکه برنامه های واکسیناسیون همگانی یا غربالگری های دوره ای، با تشخیص زودهنگام بیماریها، از تخریب جسمانی جلوگیری میکنند.

چنین رویکرد جامعی به یقین سلامت جسمانی را به عنوان پایه ای برای تاب آوری کلی فرد و جامعه تثبیت میکند.

تاب آوری اجتماعی و تقویت ساختارهای جمعی

تاب آوری اجتماعی، توانایی جامعه برای حفظ انسجام و عملکرد مؤثر در بحرانها است.

پزشکی اجتماعی با تقویت شبکه های حمایتی، ارتقای عدالت اجتماعی و احترام به تنوع فرهنگی، تاب آوری اجتماعی را نیز تقویت میکند.

دکتر محمدرضا مقدسی بنیانگذار خانه تاب آوری ایران در ادامه آورده است جوامعی که از شبکه های قوی محلی، سیستم های سلامت غیرمتمرکز و فرهنگ همبستگی برخوردار هستند، پاسخهای مؤثرتری به چالشها نشان میدهند.

پزشکی اجتماعی هم در مسیر مقابله با انگهای اجتماعی، مشارکت گروههای حاشیه ای را در سیستم سلامت افزایش میدهد و انعطاف پذیری جامعه را بهبود میبخشد.

در واقع چنین فرآیندهایی تاب آوری اجتماعی را به عنوان سپری در برابر فروپاشی ساختارهای جمعی تقویت و سلامت اجتماعی را تقویت میکنند.

یکپارچه سازی پزشکی اجتماعی و سیاستگذاری برای تاب آوری پایدار

تقویت تاب آوری در سطوح فردی، جسمانی و اجتماعی نیازمند یکپارچه سازی پزشکی اجتماعی در سیاستگذاری های کلان است. سرمایه گذاری در نظام سلامت، توسعه مدیریت پیشگیری، آموزش شهروندی درباره تعیین کننده های اجتماعی سلامت و ایجاد مشارکت بین بخشهای مختلف (سلامت، محیط زیست، اقتصاد) از جمله راهبردهای کلیدی هستند.

برای مثال، شهرهای تاب آور به زیرساختهای فیزیکی مقاوم مجهزند و از جانب دیگر از شبکه های اجتماعی منعطف و فرهنگ همکاری برخوردارند.

تاب آوری پایدار زمانی محقق میشود که پزشکی اجتماعی به عنوان پلی بین سلامت فرد و فرهنگ جامعه عمل کند، و سیاستها به جای درمان موقت، ریشه های اجتماعی آسیبپذیری را هدف قرار دهند. این تحول، جامعه را به سمت آینده ای مقاوم و عادلانه سوق میدهد.