سلامت اجتماعی مفهومی چند بعدی است که به وضعیت و کیفیت روابط اجتماعی افراد در یک جامعه اشاره دارد. این مفهوم نه تنها به سلامت فردی بلکه به سلامت کلی جامعه نیز مرتبط است.

سلامت اجتماعی به عنوان یک حالت رفاه در روابط اجتماعی و تعاملات فردی تعریف می‌شود. این مفهوم به دو سطح کلان و خرد تقسیم می‌شود:

1.سطح کلان: در این سطح، سلامت اجتماعی به وضعیت کلی جامعه اشاره دارد و شامل شاخص‌هایی مانند میزان فقر، آموزش، جرم، آلودگی‌های زیست‌محیطی و آزادی‌های مدنی است. به عبارتی، جامعه‌ای که این شاخص‌ها را در وضعیت مطلوبی داشته باشد، به عنوان یک جامعه سالم شناخته می‌شود.
سلامت اجتماعی در سطح کلان به بررسی وضعیت کلی جامعه و شاخص‌های مرتبط با آن می‌پردازد. این مفهوم شامل عواملی چون فقر، آموزش، جرم، آلودگی‌های زیست‌محیطی و آزادی‌های مدنی است.
سلامت اجتماعی را می‌توان با استفاده از نشانگرهایی مانند میزان مرگ‌ومیر، مرگ‌ومیر شیرخواران و امید به زندگی ارزیابی کرد.

در یک جامعه سالم، افراد احساس تعلق و مشارکت اجتماعی دارند و این امر به کاهش تنش‌ها و بحران‌های اجتماعی کمک می‌کند. به همین دلیل، ارتقای سلامت اجتماعی به عنوان یک هدف کلان در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی اهمیت دارد.

2. سطح خرد: در این سطح، سلامت اجتماعی به تعاملات فردی و روابط اجتماعی افراد مربوط می‌شود. این شامل مهارت‌های اجتماعی، سازگاری فرد با محیط و کیفیت ارتباطات فردی است. افراد باید بتوانند به خوبی با دیگران کنار بیایند و روابط مثبت و پایدار ایجاد کنند. سلامت اجتماعی در سطح خرد به روابط و تعاملات فردی و اجتماعی اشاره دارد که بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد.

این مفهوم شامل عوامل مانند حمایت اجتماعی، احساس تعلق، و توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران است. افراد با سلامت اجتماعی بهتر، معمولاً روابط مثبت‌تری دارند و در مواجهه با چالش‌ها و استرس‌ها، انعطاف‌پذیری بیشتری نشان می‌دهند.
بهبود سلامت اجتماعی می‌تواند از طریق فعالیت‌های گروهی، مشارکت در جامعه، و تقویت مهارت‌های ارتباطی حاصل شود. در نهایت، سلامت اجتماعی نه تنها بر فرد، بلکه بر جامعه نیز تأثیر مثبت می‌گذارد


دیدگاه‌های مختلف درباره سلامت اجتماعی

1. دیدگاه روانشناختی
از منظر روانشناسی، سلامت اجتماعی به عنوان نوعی بهداشت روانی در نظر گرفته می‌شود که بر اساس توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط مثبت با دیگران و جامعه تعیین می‌شود. این دیدگاه بر اهمیت تعاملات اجتماعی و تأثیر آن بر کیفیت زندگی تأکید دارد.
سلامت اجتماعی از دیدگاه روانشناختی بر توانایی افراد برای برقراری روابط سالم و مثبت با دیگران تأکید دارد.
این شامل مهارت‌های ارتباطی، همدلی، همکاری و حل تعارض است. افراد سالم اجتماعی قادر به ایجاد و حفظ روابط صمیمی و معنادار هستند و در جامعه مشارکت فعال دارند. سلامت اجتماعی با سلامت روان و جسم مرتبط است و به بهزیستی فرد در طول زندگی کمک می‌کند. رشد و توسعه مهارت‌های اجتماعی از طریق آموزش و تجربه امکان‌پذیر است.

2. دیدگاه جامعه‌شناختی
در این دیدگاه، سلامت اجتماعی به عنوان نتیجه‌ای از شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه تعریف می‌شود. این مفهوم به تعاملات اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی اشاره دارد که می‌تواند بر روی کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد.
به عبارت دیگر، سلامت اجتماعی تحت تأثیر عواملی مانند برابری در توزیع ثروت، دسترسی به خدمات اجتماعی و حکمرانی قانون قرار دارد. دیدگاه جامعه‌شناختی سلامت اجتماعی به بررسی تعاملات اجتماعی و تأثیرات آن بر سلامت افراد و جامعه می‌پردازد.
این دیدگاه بر این باور است که سلامت اجتماعی نه تنها به وضعیت جسمانی و روانی افراد بستگی دارد، بلکه تحت تأثیر عوامل اجتماعی مانند روابط اجتماعی، سرمایه اجتماعی، و احساس تعلق به جامعه نیز قرار دارد.
در این راستا، احساس شادابی، امنیت اجتماعی و کیفیت زندگی از جمله شاخص‌های کلیدی سلامت اجتماعی محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر، جامعه‌ای که افراد آن احساس مسئولیت و شادابی کنند، می‌تواند به سلامت اجتماعی بالاتری دست یابد.

3. دیدگاه بهداشت عمومی
سازمان بهداشت جهانی سلامت را به عنوان حالتی از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می‌کند و نه فقط فقدان بیماری.
این تعریف به وضوح نشان می‌دهد که سلامت اجتماعی بخشی از سلامت کلی است و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که می‌تواند بر روی زندگی افراد تأثیرگذار باشد.
بهداشت عمومی به عنوان علمی که به پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقاء سلامت جامعه می‌پردازد، شامل فعالیت‌هایی است که به بهبود شرایط زندگی و سلامت اجتماعی افراد کمک می‌کند.

بیماری به عنوان نوعی از انحراف تلقی می شود که نظم اجتماعی را مختل می کند و بنابراین، حرفه پزشکی نقش حیاتی در بازگرداندن سلامت برای حفظ ثبات اجتماعی ایفا می کند.

اگرچه میدانیم دسترسی به مراقبت های بهداشتی اغلب توسط طبقه اجتماعی تعیین می شود و گروه های به حاشیه رانده شده با موانع بیشتری برای دریافت مراقبت های با کیفیت روبرو هستند.

کالایی شدن سلامت منجر به نابرابری های قابل توجهی می شود، زیرا کسانی که قدرت اقتصادی دارند می توانند مراقبت های بهداشتی بهتری را تضمین کنند، در حالی که طبقات پایین تر از دسترسی ناکافی و پیامدهای بهداشتی ضعیف تر رنج می برند.

این دیدگاه بر نیاز به تغییر سیستماتیک برای رسیدگی به این نابرابری ها و ارتقای دسترسی عادلانه به سلامت برای همه تاکید می کند.

این علم بر اساس اصول سازمان یافته و مشارکت جامعه، دولت و سازمان‌های خصوصی شکل می‌گیرد.

هدف اصلی بهداشت عمومی، تأمین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی افراد است و نه تنها جلوگیری از بیماری‌ها، بلکه ارتقاء کیفیت زندگی را نیز شامل می‌شود. بهداشت عمومی با تمرکز بر عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی، به دنبال کاهش نابرابری‌های بهداشتی و بهبود سلامت جمعیت‌ها است.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در خاتمه این مطلب آورده است سلامت اجتماعی به عنوان یک مفهوم چند بعدی، تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی افراد و جامعه دارد.
این مفهوم نه تنها به روابط فردی بلکه به ساختارهای اجتماعی و اقتصادی نیز مرتبط است. درک صحیح از سلامت اجتماعی می‌تواند به بهبود شرایط زندگی و ایجاد جوامع سالم‌تر کمک کند.

درک سلامت اجتماعی نیازمند رویکردی چند وجهی است که دیدگاه‌های مختلف جامعه‌شناختی را در بر می‌گیرد.
هر دیدگاه به درک جامع‌تری از چگونگی تأثیرپذیری سلامت از ساختارهای اجتماعی، تعاملات و زمینه های فرهنگی کمک می کند.