ابعاد فرهنگی سواد رسانه‌ای
سواد رسانه‌ای به یکی از مهارت‌های حیاتی در دنیای امروز تبدیل شده است.
دکتر علیرضا صارمی مدرس دانشگاه
این مهارت شامل توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی، تولید و اشتراک‌گذاری اطلاعات در انواع رسانه‌ها می‌شود و نقش اساسی در زندگی روزمره، آموزش و حرفه افراد دارد.
با گسترش فناوری‌های دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی، سواد رسانه‌ای دیگر تنها به خواندن و نوشتن محدود نمی‌شود و به یک پدیده فرهنگی تبدیل شده است. فهم ابعاد فرهنگی سواد رسانه‌ای برای درک درست پیام‌های رسانه‌ای، تشخیص ایدئولوژی‌ها و ارزش‌های پنهان در رسانه‌ها و تقویت تفکر انتقادی ضروری است.
سواد رسانه‌ای به معنای توانایی تعامل فعال با رسانه‌ها است.
این تعامل نه تنها شامل مصرف محتوا بلکه شامل تولید و به اشتراک‌گذاری اطلاعات نیز می‌شود. مخاطبان در فرآیند سواد رسانه‌ای فعال هستند و معنا را بر اساس زمینه‌های فرهنگی و تجربه شخصی خود می‌سازند. در این میان، فرهنگ نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کند. هر جامعه بر اساس ارزش‌ها، هنجارها و سبک‌های ارتباطی خود پیام‌های رسانه‌ای را تفسیر می‌کند و همین تفاوت فرهنگی باعث می‌شود سواد رسانه‌ای در جوامع مختلف شکل‌های متفاوتی داشته باشد.
از منظر نظری، سواد رسانه‌ای فرهنگی را می‌توان با چهار چارچوب اصلی توضیح داد. دیدگاه مطالعات فرهنگی بر مفهوم رمزگذاری و رمزگشایی تأکید دارد و نشان می‌دهد که پیام‌های رسانه‌ای معانی خاصی دارند که توسط تولیدکنندگان آن‌ها رمزگذاری می‌شود، اما مخاطبان می‌توانند این معانی را به روش‌های مختلف تفسیر کنند. این دیدگاه اهمیت شناخت کدهای فرهنگی، روابط قدرت و ایدئولوژی موجود در رسانه‌ها را برجسته می‌کند.
پداگوژی انتقادی نیز سواد رسانه‌ای را ابزاری برای توانمندسازی و تغییر اجتماعی می‌داند و بر آموزش تفکر انتقادی و شناخت نابرابری‌ها و کلیشه‌های رسانه‌ای تأکید دارد. از سوی دیگر، اکولوژی رسانه‌ای رابطه میان رسانه، فناوری و فرهنگ را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که شکل رسانه خود بر نحوه ادراک و رفتار اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
همچنین، نظریه ارتباطات میان‌فرهنگی تأکید دارد که سواد رسانه‌ای نمی‌تواند یکسان باشد و باید تفاوت‌های فرهنگی، سبک‌های ارتباطی و چارچوب‌های تفسیر را مدنظر قرار دهد.
رسانه نقش مهمی در شکل‌دهی هویت فرهنگی ایفا می‌کند و روایت‌ها، نمادها و بازنمایی‌ها بر ادراک افراد از خود و دیگران تأثیر می‌گذارند. سواد رسانه‌ای فرهنگی به افراد کمک می‌کند تا بازنمایی‌های رسانه‌ای مرتبط با نژاد، جنسیت، زبان و قومیت را تحلیل کنند و از پیامدهای اجتماعی آن‌ها آگاه شوند. رسانه‌ها همچنین در چارچوب قدرت و ایدئولوژی عمل می‌کنند و شناخت این جنبه‌ها بخشی از سواد رسانه‌ای فرهنگی است.
رسانه‌ها می‌توانند گروه‌های حاشیه‌ای را نادیده بگیرند یا کلیشه‌ای بازنمایی کنند و مخاطب با سواد رسانه‌ای می‌تواند این نابرابری‌ها را شناسایی و نقد کند.
یکی از مهم‌ترین ابعاد سواد رسانه‌ای فرهنگی شناخت کدها و نمادهای فرهنگی است. فرهنگ‌های مختلف نمادها، روایت‌ها و ژانرهای رسانه‌ای را متفاوت تفسیر می‌کنند و مخاطبان باید قادر به درک این تفاوت‌ها باشند.
رنگ‌ها، حرکات، ژانرهای فیلم و شیوه ارائه اطلاعات همگی دارای معانی فرهنگی خاص هستند و شناخت آن‌ها برای تفسیر درست پیام‌های رسانه‌ای ضروری است.
جهانی‌سازی و جریان‌های رسانه‌ای فراملی نیز بر سواد رسانه‌ای فرهنگی تأثیر می‌گذارند. رسانه‌های بین‌فرهنگی ترکیبی از عناصر محلی و جهانی هستند و مخاطب با سواد رسانه‌ای باید بتواند این ترکیب‌ها را تحلیل کند و تفاوت بین اقتباس فرهنگی و بهره‌برداری فرهنگی را تشخیص دهد.
همزمان، رسانه دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی نحوه تولید و مصرف فرهنگی را تغییر داده‌اند و مشارکت فعال مخاطبان را در تولید محتوا و روایت‌های جمعی ممکن کرده‌اند. در این زمینه، سواد رسانه‌ای فرهنگی شامل شناخت روندهای شبکه‌های اجتماعی، الگوریتم‌ها و هنجارهای فرهنگی مرتبط با رسانه‌های دیجیتال است.
با وجود اهمیت سواد رسانه‌ای فرهنگی، چالش‌هایی نیز وجود دارد. بسیاری از برنامه‌های آموزشی سواد رسانه‌ای بر پایه چارچوب‌های غربی طراحی شده‌اند و ممکن است یادگیرندگان در فرهنگ‌های غیرغربی را بیگانه کنند.
علاوه بر این، شکاف دیجیتال باعث نابرابری در دسترسی به رسانه‌ها و مهارت‌های سواد رسانه‌ای می‌شود. تغییرات سریع فناوری و قطبی‌شدن محتوای رسانه‌ای نیز یادگیری و آموزش این مهارت‌ها را پیچیده‌تر کرده است.
برای ارتقای سواد رسانه‌ای فرهنگی، لازم است آموزش رسانه‌ای با زمینه‌های محلی و مسائل فرهنگی هماهنگ باشد و تفکر انتقادی، شایستگی بین‌فرهنگی و مشارکت فعال در تولید محتوا را تقویت کند.
استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای شبیه‌سازی تولید و تحلیل رسانه نیز می‌تواند به پر کردن شکاف میان دسترسی و سواد رسانه‌ای کمک کند.
سواد رسانه‌ای فرهنگی فراتر از مهارت‌های فنی است و بخش مهمی از توانمندی افراد برای درک هویت، قدرت، ایدئولوژی و جریان‌های جهانی رسانه است. این مهارت نه تنها برای شهروندی آگاه ضروری است بلکه موجب افزایش همدلی، شمول اجتماعی و فهم بین‌فرهنگی در دنیای پیچیده رسانه‌ای امروز می‌شود.
۴ بازدید
۰ امتیاز
۰ نظر
نظرات کاربران
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
نظر شما چیست ؟!
شما نیز می توانید نظر خود را راجب این مقاله در زیر بنویسید !
نام کامل شما * :
نام کامل خود را وارد کنید !
آدرس ایمیل شما :
آدرس ایمیل خود را وارد کنید !
متن نظر شما :
نظر خود را به فارسی در بالا بنویسید !
کد امنیتی :
کد امنیتی روبرو را وارد نمایید !
