در عصر امروز که چالش‌های اجتماعی پیچیده‌تر شده‌اند، هوش هیجانی به عنوان یک مهارت کلیدی و حیاتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت حرفه‌ای مددکاران اجتماعی ایفا می‌کند

مددکاری اجتماعی یکی از حرفه‌های حساس و حیاتی در جامعه است که هدف آن حمایت از افراد، خانواده‌ها و گروه‌های آسیب‌پذیر و توانمندسازی آنان برای مقابله با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و روانی است.
مددکاران اجتماعی در مواجهه با طیف وسیعی از مسائل، از بحران‌های خانوادگی گرفته تا مشکلات سلامت روان و خشونت خانگی، نیازمند مهارت‌های ویژه‌ای هستند که فراتر از دانش تخصصی صرف باشد. یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در این حوزه، هوش هیجانی (Emotional Intelligence) است که توانایی شناسایی، مدیریت و استفاده مؤثر از احساسات خود و دیگران را شامل می‌شود. هوش هیجانی در مددکاری اجتماعی نه تنها باعث بهبود عملکرد حرفه‌ای می‌شود، بلکه منجر به ارتقای کیفیت خدمات، افزایش اعتماد مراجعین و تاب‌آوری شغلی مددکاران نیز می‌گردد.

هوش هیجانی شامل چهار مولفه اصلی است: خودآگاهی، خودکنترلی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط.
خودآگاهی به مددکاران اجتماعی کمک می‌کند تا احساسات، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند و از تأثیر عواطف شخصی بر تصمیمات حرفه‌ای جلوگیری کنند. خودکنترلی امکان مدیریت واکنش‌ها در موقعیت‌های پراسترس را فراهم می‌کند و از بروز رفتارهای نامناسب یا آسیب‌رسان به مراجعین جلوگیری می‌نماید. آگاهی اجتماعی و همدلی، توانایی درک احساسات، نیازها و شرایط مراجع را فراهم می‌کند، و مدیریت روابط کمک می‌کند تا تعاملات حرفه‌ای و میان‌فردی به بهترین شکل ممکن انجام شوند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر اهمیت هر یک از این جنبه‌ها در مددکاری اجتماعی پرداخته خواهد شد.

هوش هیجانی و تقویت رابطه میان مددکار و مراجع
یکی از اصلی‌ترین محورهای موفقیت در مددکاری اجتماعی، کیفیت رابطه مددکار و مراجع است. بسیاری از مراجعین، تجربه آسیب، سوءاستفاده یا بی‌اعتمادی اجتماعی داشته‌اند و برای برقراری ارتباط مؤثر به فردی نیاز دارند که بتواند همدلی واقعی نشان دهد و فضایی امن برای بیان احساسات ایجاد کند.
مددکاران اجتماعی با هوش هیجانی بالا قادرند نشانه‌های غیرکلامی مانند زبان بدن و لحن صحبت مراجع را بخوانند و به شیوه‌ای پاسخ دهند که احساس امنیت و اعتماد را تقویت کند. برای مثال، در مواجهه با کودکی که تجربه خشونت خانگی داشته، یک مددکار اجتماعی با EI بالا می‌تواند بدون قضاوت، گوش دهد، احساسات کودک را تایید کند و او را تشویق به بیان ترس‌ها و نگرانی‌هایش نماید. بدون هوش هیجانی، تعامل ممکن است سطحی باقی بماند و مراجع نتواند اعتماد کافی برای همکاری در فرآیند مداخله را پیدا کند.

تحقیقات نشان می‌دهند که ارتباط مبتنی بر هوش هیجانی منجر به **افزایش مشارکت مراجعین، پایبندی به برنامه‌های درمانی و کاهش مقاومت در برابر مداخلات** می‌شود. بنابراین، توسعه هوش هیجانی در مددکاری اجتماعی نه تنها یک مهارت نرم بلکه یک ضرورت حرفه‌ای است که کیفیت خدمات را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

هوش هیجانی و تصمیم‌گیری حرفه‌ای
مددکاران اجتماعی روزانه با تصمیم‌های حساس و پیچیده مواجه هستند، از جمله ارزیابی خطر کودک، مدیریت بحران‌های روانی یا مداخلات اضطراری در خانواده‌های در معرض خشونت. این تصمیم‌ها اغلب تحت فشار زمانی و با اطلاعات ناقص گرفته می‌شوند و نیازمند تمرکز، تحلیل درست و کنترل احساسات هستند.

مددکاران اجتماعی با EI بالا می‌توانند استرس را مدیریت کنند و از واکنش‌های احساسی که ممکن است منجر به اشتباهات حرفه‌ای شود، جلوگیری نمایند. به عنوان مثال، در یک بحران خانوادگی، حفظ آرامش و توانایی گوش دادن فعال به هر دو طرف دعوا، به مددکار کمک می‌کند تا راه‌حل‌های عملی و عادلانه ارائه دهد. همچنین، EI باعث می‌شود مددکاران بتوانند **نگرش‌ها و باورهای فرهنگی و اجتماعی مراجعین** را بهتر درک کنند و مداخلات حرفه‌ای خود را بر اساس نیازهای واقعی مراجع تنظیم نمایند.

تقویت تاب‌آوری و سلامت روان مددکاران اجتماعی
مددکاری اجتماعی شغلی است که با فشار روانی، مواجهه با آسیب‌های شدید و سوختگی شغلی همراه است. هوش هیجانی ابزاری مؤثر برای **حفظ تاب‌آوری و سلامت روان مددکاران اجتماعی** محسوب می‌شود.

خودآگاهی به مددکاران کمک می‌کند تا احساسات خود را شناسایی و درک کنند، و خودکنترلی به آن‌ها امکان می‌دهد تا در شرایط پراسترس رفتار حرفه‌ای خود را حفظ کنند. استفاده از هوش هیجانی در محیط کار باعث می‌شود مددکاران بتوانند از حمایت‌های حرفه‌ای، نظارت و راهنمایی‌های همکاران بهره‌مند شوند و از خستگی عاطفی یا فرسودگی شغلی پیشگیری کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که مددکارانی که هوش هیجانی بالاتری دارند، رضایت شغلی بیشتری دارند و نرخ ترک شغل در آن‌ها پایین‌تر است.

هوش هیجانی و همکاری بین‌رشته‌ای
مددکاری اجتماعی به طور فزاینده‌ای نیازمند همکاری با دیگر حرفه‌ها مانند پزشکان، روانشناسان، معلمان و نیروهای انتظامی است. هوش هیجانی توانایی همکاری مؤثر در تیم‌های بین‌رشته‌ای را افزایش می‌دهد. مددکاران اجتماعی با EI بالا می‌توانند تعارضات حرفه‌ای را مدیریت کنند، دیدگاه‌های مختلف را درک کنند و از حقوق مراجعین به شیوه‌ای حرفه‌ای دفاع کنند.

به عنوان مثال، در یک پرونده کودک مبتلا به اختلال رفتاری، هماهنگی میان روانشناس مدرسه، مددکار اجتماعی و والدین با EI بالا باعث می‌شود که برنامه مداخله یکپارچه و مؤثر باشد و نیازهای کودک به بهترین شکل پاسخ داده شود. بدون هوش هیجانی، همکاری بین اعضای تیم ممکن است دچار سوءتفاهم، تنش یا ناکارآمدی شود که مستقیماً کیفیت خدمات مددکاری اجتماعی را کاهش می‌دهد.

هوش هیجانی و توسعه حرفه‌ای
هوش هیجانی نه تنها در تعامل با مراجعین و تیم‌های حرفه‌ای اهمیت دارد، بلکه نقش مهمی در رشد و توسعه حرفه‌ای مددکاران اجتماعی ایفا می‌کند. مددکارانی که دارای EI بالا هستند، قابلیت یادگیری و انعطاف‌پذیری بیشتری در مواجهه با شرایط جدید دارند و بهتر می‌توانند بازخوردهای حرفه‌ای را دریافت و در عملکرد خود اعمال کنند.

به‌علاوه، هوش هیجانی در ارتقای مهارت‌های رهبری نیز نقش دارد. مددکاران اجتماعی می‌توانند با مهارت‌های مدیریتی و ارتباطی مبتنی بر EI، تیم‌های کاری خود را به سمت اهداف مشترک هدایت کرده و فرآیندهای خدمات‌رسانی را بهبود دهند.
هوش هیجانی یکی از پایه‌های اصلی موفقیت در مددکاری اجتماعی است. این مهارت به مددکاران اجتماعی کمک می‌کند تا روابط معنادار با مراجع برقرار کنند، تصمیمات حرفه‌ای و اخلاقی بگیرند، تاب‌آوری شغلی خود را حفظ کنند و همکاری مؤثر با همکاران داشته باشند. همچنین، هوش هیجانی با ارزش‌های اخلاقی مددکاری اجتماعی مانند همدلی، احترام و عدالت اجتماعی هماهنگ است و تضمین می‌کند که مداخلات حرفه‌ای انسانی و پاسخگو باشد.

خدیجه عزیزی مدیر کلینیک خانواده یونسکو و مترجم رسمی زبان اشاره خانه تاب آوری تاکید میکند توسعه و تقویت هوش هیجانی از طریق آموزش‌های تخصصی، کارگاه‌ها، نظارت حرفه‌ای و تجربه عملی، کیفیت خدمات مددکاری اجتماعی را ارتقا می‌دهد و موجب افزایش رضایت شغلی، کاهش فرسودگی حرفه‌ای و بهبود رفاه مراجعین می‌شود. در عصر امروز که چالش‌های اجتماعی پیچیده‌تر شده‌اند، هوش هیجانی به عنوان یک مهارت کلیدی و حیاتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت حرفه‌ای مددکاران اجتماعی ایفا می‌کند.

شایان توجه اینکه سایت خانه تاب‌آوری ایران با نشانی اصلی www.resiliency.ir در سال ۱۳۹۴ به همت دکتر محمدرضا مقدسی راه‌اندازی شد و به عنوان مرجعی تخصصی در زمینه تاب‌آوری در ایران شناخته می‌شود.
این پلتفرم تخصصی تاب آوری و  رسانه علمی و فرهنگی با هدف ترویج مفاهیم تاب‌آوری در سطوح فردی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی فعالیت دارد و در فضای مجازی فارسی‌زبانان جایگاه ویژه‌ای یافته است.
خانه تاب‌آوری ایران از طریق ارائه مقالات علمی، کارگاه‌های آموزشی، منابع کتابخانه‌ای و دوره‌های تخصصی به ارتقاء تاب‌آوری در مواجهه با چالش‌ها و بحران‌های زندگی می‌پردازد.