بازدارنده‌های تحلیل رفتار متقابل (Transactional Analysis Inhibitors) به‌عنوان پیام‌های ناخودآگاه شناخته می‌شوند که در دوران کودکی به فرد منتقل می‌شوند و نقش مهمی در شکل‌گیری رفتارها، باورها و احساسات او دارند.

 *مریم فرجی
*روانشناس و مدرس مهارتهای زندگی

بازدارنده‌های تحلیل رفتار متقابل پیام‌های ناخودآگاهی هستند که در کودکی به فرد منتقل می‌شوند و او را از انجام کار، رفتار یا تجربه احساس خاصی بازمی‌دارند.
این پیام‌ها به صورت غیرکلامی یا کمی هم کلامی در قالب دستوراتی مانند «نباش» و «نکن» به کودک منتقل می‌شوند و به دلیل غیرکلامی بودنشان، فرد معمولا آن‌ها را به صورت کلمات نمی‌شنود بلکه آن‌ها را به صورت احساس تجربه می‌کند.

بازدارنده‌ها نقش مهمی در نمایشنامه زندگی هر فرد دارند و باعث می‌شوند فرد احساس ناتوانی یا ممنوعیت در انجام برخی رفتارها یا ابراز احساسات کند. این پیام‌ها عمدتا قبل از یادگیری زبان و حرف زدن در ذهن فرد شکل می‌گیرند و ناشی از رفتارها و حالت‌های والدین یا مراقبان اولیه هستند. مخالفت با بازدارنده‌ها می‌تواند باعث ایجاد تنش و ناراحتی در فرد شود زیرا این پیام‌ها ریشه در ناخودآگاه دارند.

بازدارنده‌های تحلیل رفتار متقابل (Transactional Analysis Inhibitors) به‌عنوان پیام‌های ناخودآگاه شناخته می‌شوند که در دوران کودکی به فرد منتقل می‌شوند و نقش مهمی در شکل‌گیری رفتارها، باورها و احساسات او دارند.
این پیام‌ها معمولاً توسط والدین، مربیان یا دیگر افراد مهم در زندگی کودک به صورت مستقیم یا غیرمستقیم منتقل می‌شوند و ماهیتی بازدارنده دارند؛ یعنی فرد را از انجام برخی کارها، تجربه احساسات مشخص یا رفتارهای خاص بازمی‌دارند. درک این بازدارنده‌ها یکی از مباحث کلیدی در تحلیل رفتار متقابل است، زیرا آن‌ها به ما کمک می‌کنند تا ریشه بسیاری از محدودیت‌ها و تعارض‌های روانی انسان را بشناسیم.

بازدارنده‌ها معمولاً پیام‌هایی هستند که به کودک منتقل می‌کنند چه چیزهایی «درست» یا «غلط» است، چه رفتارهایی قابل قبول‌اند و چه احساساتی نباید ابراز شوند.
این پیام‌ها اغلب به صورت جملات کوتاه، تذکر یا حتی حالت‌های غیرکلامی منتقل می‌شوند. به عنوان مثال، والدینی که به کودک خود می‌گویند: «گریه نکن، پسر واقعی نباید گریه کند» در واقع یک بازدارنده ایجاد می‌کنند که تجربه طبیعی احساس غم را محدود می‌کند. کودک با دریافت چنین پیامی یاد می‌گیرد که برخی از واکنش‌های احساسی طبیعی خود را سرکوب کند و در نتیجه بخش مهمی از ارتباط سالم با خود و دیگران محدود می‌شود.

یکی از ویژگی‌های مهم بازدارنده‌ها این است که آن‌ها غالباً ناخودآگاه هستند و فرد ممکن است سال‌ها بدون آنکه از وجودشان آگاه باشد، تحت تأثیر آن‌ها قرار گیرد.
این پیام‌ها در ذهن کودک به شکل باورهایی نهادینه می‌شوند که بعدها در زندگی بزرگسالی بر تصمیم‌گیری‌ها، روابط بین‌فردی و احساس خودکارآمدی او تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، کودکی که بارها شنیده است «تو نمی‌توانی موفق شوی» ممکن است در بزرگسالی در مواجهه با فرصت‌های جدید دچار تردید و اضطراب شود، حتی اگر توانایی واقعی برای موفقیت داشته باشد.

بازدارنده‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلف ظاهر شوند. برخی بازدارنده‌ها رفتاری هستند و باعث می‌شوند فرد از اقدام یا امتحان کردن خودداری کند.
برخی دیگر شناختی هستند و باورهای محدودکننده‌ای را ایجاد می‌کنند. برخی نیز احساسی‌اند و تجربه احساسات خاصی را سرکوب می‌کنند.
به عنوان مثال، بازدارنده رفتاری ممکن است فرد را از شروع یک کار هنری بازدارد، بازدارنده شناختی باور او را نسبت به توانایی خود محدود کند، و بازدارنده احساسی مانع ابراز عشق یا خشم طبیعی شود.

تحلیل رفتار متقابل بر این اصل استوار است که بسیاری از رفتارها و مشکلات روانی ریشه در این بازدارنده‌های دوران کودکی دارند.
با شناسایی و بررسی این پیام‌ها، فرد می‌تواند متوجه شود که بسیاری از محدودیت‌ها و ترس‌هایش نتیجه پیام‌هایی است که در دوران کودکی دریافت کرده و نه واقعیت‌های بیرونی یا توانایی‌های ذاتی خود. این آگاهی نخستین قدم در فرآیند تغییر و رشد شخصی است.

برای مقابله با تأثیر بازدارنده‌ها، روان‌شناسان و مشاوران تحلیل رفتار متقابل روش‌هایی مانند خودآگاهی، بازسازی باورهای محدودکننده و تجربه رفتارها و احساسات سرکوب‌شده را توصیه می‌کنند. این فرآیند به فرد کمک می‌کند تا پیام‌های ناخودآگاه را شناسایی کرده و به جای آن‌ها باورها و رفتارهای سالم و مثبت جایگزین کند.
برای نمونه، فردی که بازدارنده‌ای دریافت کرده است که «هیچ‌وقت نمی‌توانی موفق شوی»، می‌تواند با تمرین‌های شناختی و تجربه‌های موفقیت‌آمیز کوچک، باورهای محدودکننده خود را بازسازی کند و اعتماد به نفس واقعی را تجربه نماید.

بازدارنده‌ها نه تنها می‌توانند رشد فردی را محدود کنند، بلکه بر روابط بین‌فردی نیز تأثیر می‌گذارند. فردی که تجربه ابراز احساسات طبیعی را در کودکی سرکوب کرده است، ممکن است در روابط بزرگسالی خود دچار مشکلات ارتباطی شود و نتواند صمیمیت و اعتماد واقعی ایجاد کند.
شناسایی بازدارنده‌ها و مقابله با آن‌ها بخشی از فرآیند درمان و توسعه مهارت‌های ارتباطی سالم است.

بازدارنده‌های تحلیل رفتار متقابل نشان می‌دهند که بسیاری از محدودیت‌ها و موانع روانی ما ریشه در پیام‌های ناخودآگاه دوران کودکی دارند.
این پیام‌ها، اگرچه در زمان خود ممکن است با قصد خیر یا حفاظت از کودک منتقل شده باشند، می‌توانند در بزرگسالی به شکل مانعی برای رشد، خلاقیت و تجربه کامل زندگی ظاهر شوند.
با آگاهی و کار روی این بازدارنده‌ها، فرد می‌تواند کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشد و توانایی‌های واقعی خود را کشف و به کار گیرد.
تحلیل رفتار متقابل در این مسیر ابزاری قدرتمند است که کمک می‌کند فرد از اسارت پیام‌های ناخودآگاه کودکی آزاد شود و با تاب آوری بیشتری زندگی بالغ و آگاهانه‌تری را تجربه کند.