روانشناسی دوست‌یابی یکی از حوزه‌های مهم روانشناسی اجتماعی است که به بررسی علل و فرآیندهای شکل‌گیری و دوام روابط دوستانه می‌پردازد.

یکی از پرسش‌های اساسی این حوزه این است که چرا با بعضی افراد راحت‌تر هستیم و احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری داریم، در حالی که با دیگران این احساس کمتر یا وجود ندارد؟
پاسخ این سؤال در ترکیبی از عوامل روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی و بیولوژیکی نهفته است.

دکتر شقایق هاشمی شکفته تاکید میکند در روانشناسی دوست‌یابی، شباهت بین افراد نقش محوری دارد و از عوامل اصلی احساس راحتی و اتصال در دوستی‌ها محسوب می‌شود.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که افراد به طور طبیعی به کسانی جذب می‌شوند که ارزش‌ها، علایق، نگرش‌ها و حتی شیوه‌های ارتباطی مشابه خود دارند.
این پدیده که «اثر جاذبه شباهت» نامیده می‌شود، به انسان‌ها کمک می‌کند تا در محیطی قرار گیرند که احساس پذیرش و همفکری کنند.
برای مثال، دوستی‌هایی که بر اساس علایق مشترک مانند فعالیت‌های ورزشی، هنر یا فرهنگ شکل می‌گیرند، معمولاً عمیق‌تر و پایدارتر خواهند بود.
علاوه بر این، درک و احترام به تفاوت‌ها نیز بخشی از ایجاد رابطه دوستانه موفق است، اما نقطه شروع و زمینه راحتی اغلب شباهت‌ها است که موجب کاهش تعارض و افزایش همدلی می‌شود.

از طرف دیگر، هوش هیجانی و استعداد مدیریت عواطف درون و برون‌فردی، نقش مهمی در دوست‌یابی دارد.
افرادی که توانایی بالا در شناخت و کنترل احساسات خود و درک هیجانات دیگران دارند، بهتر می‌توانند روابط دوستانه‌ای را شکل داده و حفظ کنند.
این افراد معمولاً شنونده‌های خوبی هستند و در برابر نیازهای عاطفی دوستان خود حساسیت بالایی نشان می‌دهند که باعث ایجاد پیوندهای عمیق‌تر و احساس راحتی می‌شود.
همچنین مهارت‌های حل تعارض و مدیریت استرس در ایجاد و نگهداری دوستی‌های سالم بسیار مؤثر هستند.
به عبارت دیگر، توانایی تنظیم هیجانات و ارتباط مؤثر، زمینه‌ساز دوستی‌های پایدار و آرامش‌بخش است.

در روانشناسی دوست‌یابی، سبک‌های دلبستگی دوران کودکی تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر چگونگی شکل‌گیری دوستی‌ها در بزرگسالی دارند.
نظریه دلبستگی نشان می‌دهد که افرادی که در کودکی تجربه دلبستگی امن داشته‌اند، معمولاً در روابط دوستانه‌ خود نیز اعتماد و امنیت بیشتری نشان می‌دهند.
آنها راحت‌تر به دیگران نزدیک می‌شوند و روابط متقابل و حمایت‌گرانه شکل می‌دهند.
برعکس، افرادی با دلبستگی‌های اضطرابی یا اجتنابی ممکن است با ترس از طرد شدن یا حمله به استقلال خود، در دوستی‌ها دچار مشکل شوند و احساس راحتی کمتری در حضور دیگران داشته باشند.
این الگوهای دلبستگی که در ناخودآگاه شکل گرفته‌اند، نقش بنیادین در ایجاد پیوندهای دوستانه راحت دارند و فهم آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت روابط کمک کند.

از منظر فرهنگی و اجتماعی نیز زمینه‌های گسترده‌ای بر احساس راحتی و ایجاد دوستی تأثیرگذارند. فرهنگ‌های جمع‌گرا معمولاً ارزش بالایی برای همبستگی، همکاری و وابستگی متقابل قائل‌اند که در آن، دوستی‌ها معمولاً طولانی‌مدت‌تر و عمیق‌تر هستند.
اما در فرهنگ‌های فردگرا، که استقلال و انتخاب شخصی بر تعلق جمعی ارجحیت دارد، مفهوم دوستی ممکن است بیشتر بر پایه توافقات مختصر و اهداف شخصی باشد که منجر به فاصله اجتماعی بیشتری می‌شود.
افزون بر این، تجربه‌های مشترک، گروه‌های علاقه‌مند مشابه و محیط‌های تعاملی اجتماعی (مانند محل کار یا فعالیت‌های داوطلبانه و تفریحی) فرصت‌های بیشتری برای شکل‌گیری دوستی‌های راحت فراهم می‌آورند.
شناخت این تفاوت‌های فرهنگی و زمینه‌های اجتماعی، نقش مهمی در درک روانشناسی دوست‌یابی دارد.

دکتر شقایق هاشمی شکفته مترجم کتاب هنر برای تاب آوری تاکید میکند روانشناسی دوست‌یابی بیان می‌کند که احساس راحتی با دیگران نتیجه تعاملی از شباهت‌ها، هوش هیجانی، الگوهای دلبستگی و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی است.
درک این عوامل به ما کمک می‌کند روابط دوستانه بهتری بسازیم، تاب‌آوری روانی خود و جامعه را افزایش دهیم و از تجربه‌های انسانی ارتباطی لذت بیشتری ببریم.
رشد آگاهی نسبت به روانشناسی دوست‌یابی نه تنها کیفیت زندگی فردی را بهبود می‌بخشد بلکه بنیان اجتماعی قوی‌تری را فراهم می‌کند که برای سلامت روان جمعی و توسعه جوامع ضروری است. استفاده هوشمندانه از این دانش می‌تواند راهگشای ایجاد روابط عمیق، حمایت‌گرایانه و پایدار در زندگی روزمره باشد.