سکوت در برابر خشم شخصی و اعتراض در برابر ستم اجتماعی
دو روی سکه تاب‌آوری
دکتر محمدرضا مقدسی
مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری فرهنگی
سکوت در برابر خشم شخصی و اعتراض در برابر ستم اجتماعی، دو راهبرد بنیادین در حوزه تاب‌آوری فردی و جمعی به شمار می‌روند.
این دو رویکرد هم در روانشناسی مدرن و هم در فرهنگ و ادبیات ایرانی نیز جایگاهی ریشه‌دار دارند.
انسان در مسیر زندگی همواره با چالش‌هایی مواجه می‌شود که گاه فردی و درونی هستند، مانند خشم، اضطراب یا ناکامی، و گاه جمعی و اجتماعی‌اند، مانند بی‌عدالتی، ظلم یا نابرابری.
در چنین شرایطی، فرد تاب‌آور کسی است که می‌تواند در لحظه‌های پرتنش با سکوت، آرامش درونی خود را حفظ کند و از لغزش‌ها و واکنش‌های تند جلوگیری نماید؛ و در برابر بی‌عدالتی اجتماعی، با شجاعت و خرد جمعی به اعتراض برخیزد و برای اصلاح امور گام بردارد.
بنابراین سکوت و اعتراض، دو بال پرواز تاب‌آوری هستند که همدیگر را کامل می‌کنند و زمینه رشد فردی و پیشرفت اجتماعی را فراهم می‌سازند.
سکوت در برابر خشم شخصی؛
ابزاری برای مدیریت هیجان و تاب‌آوری فردی
سکوت در لحظه‌های خشم، یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی و نشانه‌ای آشکار از توانایی در کنترل و مدیریت هیجان‌هاست.
بسیاری از افراد در لحظه‌های خشم دچار واکنش‌های ناگهانی می‌شوند که نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، چه بسا باعث تخریب روابط خانوادگی، کاری یا اجتماعی می‌گردد.
اما فردی که به مهارت سکوت مجهز است، می‌تواند در اوج هیجان، زبان خود را مهار کرده و با تکیه بر اندیشه و خرد، پاسخی سنجیده و سازنده ارائه دهد.
از منظر روانشناسی تاب‌آوری، این توانایی به فرد کمک میکند تا از چرخه واکنش‌های منفی خارج شود و فرصت بازاندیشی و اصلاح رفتار را به دست آورد.
سکوت در این معنا، نه نشانه ضعف، بلکه نشانه‌ای از قدرت درونی و بلوغ شخصیتی است که فرد را قادر می‌سازد انرژی خشم را در مسیر مثبت به کار گیرد و آن را به انگیزه‌ای برای حل مسئله، رشد فردی و بهبود روابط انسانی تبدیل کند.
پیامدهای مثبت سکوت در ابعاد فردی و اجتماعی
سکوت در برابر خشم آثار مثبت فراوانی بر سلامت روان و کیفیت زندگی دارد.
در سطح فردی، سکوت موجب می‌شود فرد از پیامدهای منفی رفتارهای نسنجیده در امان بماند و پس از فروکش کردن هیجان، بتواند تصمیمی عقلانی اتخاذ کند.
در سطح خانوادگی، سکوت هنگام تنش می‌تواند جلوی تشدید درگیری‌ها را بگیرد و زمینه گفت‌وگو و آشتی را فراهم کند.
در روابط اجتماعی نیز، فردی که سکوت و خویشتن‌داری را در لحظه‌های حساس به کار می‌برد، نزد دیگران محترم‌تر و قابل اعتمادتر جلوه میکند.
این مهارت اجتماعی در نهایت به تقویت همدلی، کاهش نزاع و ایجاد محیطی آرام‌تر و سازنده‌تر منجر می‌شود.
به بیان دیگر، سکوت در برابر خشم آرامش روانی فرد را حفظ و موجب ارتقای کیفیت روابط اجتماعی و استحکام پیوندهای انسانی می‌گردد.
دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری تاکید میکند جامعه‌ای که سکوت را در جای درست و اعتراض را در موقعیت شایسته‌اش به کار گیرد، هم از آرامش فردی برخوردار خواهد شد و هم از عدالت و رفاه جمعی. بر خلاف سکوت در برابر خشم شخصی که نشانه‌ای از خرد و مدیریت درونی است، در برابر ستم اجتماعی سکوت هیچ‌گاه فضیلت محسوب نمی‌شود.
بی‌تفاوتی یا خاموشی در برابر ظلم و بی‌عدالتی فراگیر عوامل زر و زور در جهان امروز، چرخه ستم را تداوم بخشیده و امکان رشد و پیشرفت جوامع را سلب میکند.
در اینجا، اعتراض به عنوان یک کنش اجتماعی و مدنی جلوه‌گر می‌شود که بیانگر تاب‌آوری جمعی آنان نیز هست.
تاب‌آوری اجتماعی به معنای توانایی یک جامعه در مقاومت در برابر بحران‌ها، بازسازی ساختارها و ایجاد تغییرات مثبت است.
اعتراض‌های مدنی، فرهنگی یا سیاسی که با هدف عدالت‌خواهی و اصلاحات اجتماعی در سراسر جهان صورت می‌گیرند، نشان می‌دهند که جوامع به مرحله‌ای از بلوغ رسیده اند که می‌توانند رنج‌ها و بی‌عدالتی‌ها را به فرصتی برای تغییر تبدیل کنند.
پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی نیز تأیید می‌کنند که اعتراض جمعی، علاوه بر تأثیر در ساختارهای سیاسی و اجتماعی، به تقویت امید، همبستگی و حس تعلق در میان افراد جوامع منجر می‌شود.
فرهنگ ایرانی؛ نمونه بارز سکوت و اعتراض
فرهنگ و ادبیات کشور عزیزمان ایران سرشار از آموزه‌هایی است که هم بر سکوت در برابر خشم فردی و هم بر اعتراض در برابر ستم اجتماعی تأکید دارند.
درآموزه های عرفانی، عارفان و شاعران بزرگی همچون مولانا، سکوت در لحظه‌های پرتنش را نشانه‌ای از حکمت و قدرت درونی معرفی کرده‌اند.
مولانا بارها در اشعار خود بر ضرورت خاموشی در برابر هیجان‌های مخرب تأکید کرده است، چرا که زبان‌بستن در چنین لحظاتی می‌تواند مانع بروز لغزش‌های جبران‌ناپذیر گردد.
در سوی دیگر، فرهنگ حماسی ایران به‌ویژه در شاهنامه فردوسی، سرشار از قهرمانانی است که در برابر ظلم و بی‌عدالتی سکوت نکرده و با شجاعت به اعتراض و مقاومت برخاسته‌اند.
این دو بعد در کنار هم نشان می‌دهد که فرهنگ ایرانی همواره میان سکوت خردمندانه و اعتراض شجاعانه توازن برقرار کرده است و همین ویژگی یکی از عوامل مهم شکل‌گیری هویت تاب‌آور ایرانیان به شمار می‌آید.
سکوت و اعتراض، دو راهبرد مهم در روانشناسی مقابله‌ای هستند که به افراد و جوامع کمک می‌کنند تا با فشارها و بحران‌ها مواجه شوند.
سکوت، روشی برای کاهش فوری فشار روانی و جلوگیری از واکنش‌های شتاب‌زده است که اگر با بازاندیشی و تحلیل شناختی همراه شود، به رشد شخصی و افزایش خودآگاهی منجر خواهد شد.
از سوی دیگر، اعتراض جمعی فرصتی است برای آنکه احساسات منفی ناشی از بی‌عدالتی یا ناکامی به کنشی اجتماعی تبدیل شود و به جای سرکوب درونی، به انرژی برای تغییر اجتماعی بدل گردد. بنابراین این دو راهبرد، دو روی یک سکه‌اند که در کنار هم، مسیر تاب‌آوری فردی و اجتماعی را کامل می‌کنند و به فرد و جامعه امکان می‌دهند در برابر چالش‌ها، نه تنها مقاومت کنند بلکه از دل بحران، فرصت‌هایی تازه برای رشد و تحول بیابند.
آموزش تاب‌آوری؛ تعادل میان سکوت و اعتراض
پرورش نسلی تاب‌آور نیازمند آن است که هم مهارت سکوت در لحظات خشم و هم توان اعتراض مسالمت‌آمیز در برابر بی‌عدالتی به آنان آموزش داده شود.
مدارس، دانشگاه‌ها و خانواده‌ها باید فضایی فراهم کنند که در آن کودکان و نوجوانان بیاموزند چگونه هیجانات خود را مدیریت کنند و به جای واکنش‌های تند و آسیب‌زا، سکوتی سازنده را برگزینند. در عین حال، باید به آنان آموخت که در برابر نابرابری‌ها و ظلم استکبار جهانی سکوت جایز نیست و باید به هر وسیله با شیوه‌های مدنی، فرهنگی و قانونی برای احقاق حق خود و دیگران اقدام کنند. چنین آموزش تاب آوری، نسل‌هایی خواهد ساخت که در سطح فردی دارای آرامش، خرد و کنترل هیجان‌ها هستند و در سطح اجتماعی توانمند در ایجاد تغییرات مثبت و پایدار می‌باشند
پایان کلام اینکه سکوت در برابر خشم شخصی و اعتراض در برابر ستم اجتماعی، دو آموزه بنیادین در مسیر تاب‌آوری به شمار می‌روند.
هر کدام از این دو وظیفه و جایگاه ویژه‌ای دارند؛ سکوت، سلامت روان فرد را حفظ کرده و او را از آسیب‌های فردی مصون می‌دارد، در حالی‌که اعتراض، نیروی محرک عدالت اجتماعی و پویایی فرهنگی است.
تعادل میان این دو، فردی متعادل و جامعه‌ای تاب‌آور را می‌سازد که می‌تواند بحران‌ها را به سلامت پشت سر بگذارد و آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای همگان فراهم آورد.
در حقیقت، جامعه‌ای که سکوت را در جای درست و اعتراض را در موقعیت شایسته‌اش به کار گیرد، هم از آرامش فردی برخوردار خواهد شد و هم از عدالت و رفاه جمعی.
۳۰ بازدید
۱ امتیاز
۰ نظر
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
