این سه عامل به طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی فردی و جمعی ما تأثیر می‌گذارند و میتوانند نقش کلیدی در بهبود یا تضعیف سلامت روان و تاب‌آوری اجتماعی ایفا کنند.
دکتر علیرضا صارمی
رسانه‌ها اعم از رسانه‌های سنتی مانند تلویزیون و رادیو و رسانه‌های نوین مانند شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها، به عنوان منابع اصلی اطلاعات و ارتباطات در جامعه عمل می‌کنند. این رسانه‌ها هم تأثیر مثبت و هم تأثیر منفی بر سلامت روان افراد دارند. از جنبه مثبت، رسانه‌ها میتوانند به آموزش سلامت روان کمک کنند، اطلاعات علمی و حمایتی ارائه دهند و افراد را با روش‌های مقابله با مشکلات روانی آشنا سازند. به عنوان مثال، انتشار محتوای آموزشی درباره اضطراب، افسردگی و راهکارهای مقابله با استرس می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی و کاهش بار روانی کمک کند.
از سوی دیگر، رسانه‌ها میتوانند با انتشار اخبار منفی، شایعات، تصاویر و ویدئوهای ترسناک یا حوادث ناگوار، سطح استرس، اضطراب و حتی افسردگی را در جامعه افزایش دهند. همچنین، شبکه‌های اجتماعی به دلیل الگوریتم‌های خاص خود، گاهی موجب ایجاد احساس مقایسه منفی، اضطراب اجتماعی و کاهش اعتماد به نفس می‌شوند. بنابراین، نحوه استفاده از رسانه و مدیریت محتوای مصرفی اهمیت بسیار بالایی در حفظ سلامت روان دارد.
تاب‌آوری اجتماعی چیست و چرا مهم است؟
تاب‌آوری اجتماعی به توانایی جوامع و گروه‌های اجتماعی برای مقابله با بحران‌ها، بازسازی بعد از مشکلات و حفظ پایداری در برابر فشارهای محیطی و روانی گفته می‌شود. تاب‌آوری اجتماعی از عوامل مهم در کاهش آسیب‌های روانی و افزایش کیفیت زندگی در جوامع محسوب می‌شود. این مفهوم شامل عناصر مختلفی مانند پیوندهای اجتماعی قوی، حمایت‌های متقابل، دسترسی به منابع و اطلاعات، و انسجام فرهنگی و اجتماعی است.
رسانه‌ها در این زمینه نقش بسیار مهمی دارند. رسانه‌ها میتوانند با تقویت ارتباطات اجتماعی، افزایش آگاهی عمومی و ایجاد حس همبستگی در میان اعضای جامعه، تاب‌آوری اجتماعی را تقویت کنند. همچنین، در زمان بحران‌ها مانند بلایای طبیعی، جنگ، یا پاندمی‌ها، رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی حیاتی عمل کرده و اطلاعات لازم را در اختیار مردم قرار می‌دهند، که این باعث کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نظام‌های حمایتی می‌شود.
نقش رسانه در تقویت تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان
رسانه‌ها با ایجاد پلتفرم‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی، این امکان را فراهم می‌کنند که افراد و گروه‌های مختلف جامعه بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، از یکدیگر حمایت کنند و احساس تعلق و همبستگی بیشتری پیدا کنند. این ارتباطات اجتماعی مجازی و فیزیکی باعث افزایش تاب‌آوری اجتماعی شده و سلامت روان جمعی را بهبود می‌بخشد.
یکی از روش‌های مؤثر رسانه‌ها در زمینه سلامت روان و تاب‌آوری اجتماعی، انتشار داستان‌های موفقیت و امیدبخش است. وقتی افراد در رسانه می‌بینند که دیگران چگونه بر مشکلات و بحران‌ها غلبه کرده‌اند، انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری برای مقابله با چالش‌های خود پیدا می‌کنند. همچنین، کمپین‌های رسانه‌ای قابل توجه برای آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، کاهش استیگما و ترغیب به جستجوی کمک تخصصی، نقش مهمی در تقویت سلامت روان مردم دارند.
رسانه‌ها علاوه بر این، میتوانند بستری برای حمایت از افراد آسیب‌پذیر باشند. گروه‌های حمایتی آنلاین، جلسات مشاوره اینترنتی و فعالیت‌های تعاملی در شبکه‌های اجتماعی به کاربران کمک می‌کنند تا احساس تنهایی و انزوا را کاهش دهند. این حمایت‌ها سبب افزایش تاب‌آوری فردی و اجتماعی می‌شود.
چالش‌ها و راهکارهای بهبود استفاده از رسانه در سلامت روان و تاب‌آوری اجتماعی
با وجود نقش گسترده رسانه‌ها، استفاده نابجا و بدون برنامه از آنها می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. مصرف بیش از حد رسانه‌ها، برخورد با اطلاعات نادرست، عدم مدیریت زمان مصرف و قرار گرفتن در معرض محتوای منفی می‌تواند سلامت روان افراد را تهدید کند. بنابراین، آموزش رسانه‌ای به عنوان راهکاری اساسی جهت استفاده معقول و مؤثر از رسانه‌ها ضروری است.
برای بهبود نقش رسانه‌ها در تقویت تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان، لازم است سیاست‌گذاران، نهادهای سلامت و رسانه‌ها همکاری کنند تا محتواهای مفید، علمی و حمایتی بیشتر تولید و منتشر شود. همچنین، باید ابزارهای مقابله با شایعات و اخبار جعلی بهبود یافته و دسترسی به منابع حمایتی روانی تسهیل گردد.
منابع آموزشی و اطلاع‌رسانی درباره نحوه استفاده صحیح از رسانه‌ها در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز بهداشت روان مورد نیاز است تا افراد با آگاهی بیشتری از فضای رسانه‌ای بهره ببرند. افزون بر این، توسعه فناوری‌های جدید در جهت پشتیبانی از سلامت روان مانند اپلیکیشن‌های مشاوره آنلاین و شبکه‌های حمایتی میتوانند تاب‌آوری اجتماعی را تقویت کنند.
رسانه‌ها قدرت بی‌نظیری در شکل‌دهی به سلامت روان و تاب‌آوری اجتماعی دارند. استفاده هدفمند، هوشمندانه و آگاهانه از رسانه‌ها می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی روانی و اجتماعی انسان‌ها کمک کند و از طرفی، مدیریت چالش‌های رسانه‌ای نیز اهمیت ویژه‌ای دارد تا سلامت فردی و جمعی در عصر دیجیتال حفظ شود. این موضوع نیازمند همکاری بخش‌های مختلف جامعه و به‌کارگیری رویکردهای علمی و فرهنگی است تا رسانه‌ها به ابزاری اثرگذار و مفید در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان تبدیل شوند.
رسانه، تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان
رسانه‌ها در عصر حاضر تنها ابزار اطلاع‌رسانی نیستند؛ آنها نقش بنیادین در شکل‌دهی فرهنگ، هویت اجتماعی و سلامت روان ایفا می‌کنند.
تاب‌آوری اجتماعی نیز توانایی جامعه برای مقابله با بحران‌ها و بازگشت به تعادل پس از شرایط دشوار است.
پیوند رسانه و تاب‌آوری اجتماعی، ضامن ارتقای سلامت روان فردی و جمعی محسوب می‌شود.
رسانه و شکل‌گیری تاب‌آوری اجتماعی
تاب‌آوری اجتماعی بر پایه انسجام، همبستگی و اعتماد اجتماعی استوار است. رسانه با روایت‌های واقع‌بینانه و امیدبخش می‌تواند این سرمایه اجتماعی را تقویت کند.
پوشش رسانه‌ای صحیح در بحران‌هایی چون زلزله یا سیل نمونه‌ای روشن از تأثیر مثبت رسانه بر تاب‌آوری جامعه است.
نقش رسانه در سلامت روان فردی
سلامت روان شاخص اصلی کیفیت زندگی است. رسانه‌ها با انتشار پیام‌های مثبت و آموزشی میتوانند اضطراب را کاهش دهند و مهارت‌های مقابله‌ای را تقویت کنند.
کمپین‌های پیشگیری از افسردگی، کاهش انگ اجتماعی و ترویج سبک زندگی سالم از مهم‌ترین اقدامات رسانه برای ارتقای سلامت روان است.
رسانه و تاب‌آوری اجتماعی در مدیریت بحران
در بحران‌های ملی، رسانه‌ها خط مقدم مدیریت افکار عمومی هستند. اطلاع‌رسانی شفاف، جلوگیری از شایعات و ایجاد حس اعتماد می‌تواند از بروز آشفتگی روانی و اجتماعی جلوگیری کند.
نمونه بارز آن، نقش رسانه‌ها در بحران کرونا بود که نشان داد رسانه تا چه اندازه می‌تواند در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی اثرگذار باشد.
شبکه‌های اجتماعی، تاب‌آوری و سلامت روان
شبکه‌های اجتماعی فرصت‌های تازه‌ای برای حمایت اجتماعی و همدلی فراهم کرده‌اند. کاربران با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، احساس تنهایی کمتری می‌کنند.
اما در کنار این مزایا، تهدیدهایی چون اخبار جعلی و مقایسه‌های ناسالم نیز وجود دارد که بر سلامت روان تأثیر منفی دارد.
بنابراین ارتقای سواد رسانه‌ای امری ضروری است.
رسانه و عدالت اجتماعی
رسانه‌ها نقش مهمی در مطالبه‌گری و عدالت اجتماعی دارند. بازتاب صدای اقشار مختلف، پرداختن به تبعیض‌ها و مطالبه دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان از وظایف اصلی رسانه در تقویت تاب‌آوری اجتماعی است.
جامعه‌ای که عدالت را تجربه کند، سلامت روانی پایدارتری خواهد داشت.
راهکارهای تقویت نقش رسانه در تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان
- ترویج سواد رسانه‌ای برای مقابله با اخبار جعلی
- تمرکز بر روایت‌های امیدبخش و الگوسازی مثبت
- همکاری رسانه با متخصصان سلامت روان
- ایجاد بستر مشارکت عمومی و شنیدن صدای مردم
- شفافیت و صداقت در اطلاع‌رسانی
رسانه، تاب‌آوری اجتماعی و سلامت روان سه رکن اساسی برای ساختن جامعه‌ای پایدار هستند.
رسانه‌ها با محتوای مسئولانه میتوانند امید و انسجام اجتماعی را افزایش دهند.
در مقابل، رویکردهای منفی میتوانند سلامت روان را تضعیف کنند.
آینده‌ی جامعه به همکاری مشترک سیاست‌گذاران، متخصصان سلامت روان و فعالان رسانه‌ای در تقویت تاب‌آوری اجتماعی وابسته است.
۹ بازدید
۰ امتیاز
۰ نظر
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
