این مفهوم در دوران پیچیده کنونی که رسانهها نقش اصلی در اطلاع رسانی و تاثیرگذاری بر افکار عمومی دارند، اهمیت فراوانی یافته است.
در شرایط بحرانهای طبیعی، اجتماعی یا سیاسی، تاب آوری رسانه کمک میکند که اطلاعات دقیق، به موقع و شفاف منتشر شود و شایعات و اخبار نادرست که میتواند به بیثباتی اجتماعی منجر شود، کنترل گردد. از این رو تاب آوری رسانه مسئلهای کلیدی در سلامت اجتماعی، امنیت اطلاعاتی و مدیریت بحران است.
چرا تاب آوری رسانه اهمیت دارد؟ رسانه های تاب آور نقش مهمی در مدیریت درست و بهینه بحرانها ایفا میکنند. در شرایط بحرانی، رسانه ها باید بتوانند بدون توقف و با استقامت، اطلاعات دقیق و قابل اعتماد را به مخاطبان منتقل کنند تا شایعات و دسیسه های اطلاعاتی کمترین اثر را داشته باشند.
این رسانه ها با حفظ استقلال، مقابله با فشارها و پایبندی به اخلاق حرفه ای، فضایی امن برای اعتماد عمومی ایجاد میکنند که به انسجام اجتماعی و کاهش استرس های جمعی کمک میکند.
رسانه های تاب آور میتوانند با ترویج ارزش هایی مانند همکاری، همدلی و مسئولیت پذیری، زمینه مشارکت و همگرایی جامعه را فراهم آورند.
شایان توجه اینکه رسانه های تاب آور به عنوان پل ارتباطی بین دولت، نهادهای امدادی و مردم عمل میکنند و اطلاع رسانی سریع و دقیق درباره دستورالعمل های ایمنی و کمک رسانی را ممکن میسازند که در حفظ جان و ایمنی عمومی حیاتی است.
تاب آوری رسانه از ترکیب چند رکن و بُعد کلیدی تشکیل شده است که هر یک نقش حیاتی در افزایش قابلیت انعطاف، پایداری و پاسخگویی رسانه ها دارند.
مهمترین ارکان تاب آوری رسانه عبارتند از:
1. مصرفکنندگان محتوا (Content Consumers): توانایی مخاطبان در تحلیل، ارزیابی و تشخیص اطلاعات معتبر از نادرست که نقش کلیدی در مقابله با اطلاعات نادرست و شایعات دارد.
2. تولیدکنندگان محتوا (Content Producers): توانمندی رسانه ها در تولید محتوای دقیق، به موقع، بیطرفانه و با کیفیت بالا.
3. محیط سازمانی (Organizational Environment): زیرساختها، شرایط سازمانی و فرهنگی که فعالیتهای رسانه ای را در شرایط بحران و متغیرها پشتیبانی میکند.
علاوه بر این، تاب آوری رسانه شامل ویژگیهایی چون:
– شناسایی و ارزیابی ریسکها و تهدیدها،
– داشتن برنامه های اضطراری و استراتژیهای مدیریت بحران،
– زیرساختهای فناوری قوی و امن،
– آموزش و توانمندسازی کارکنان رسانهای،
– حفظ شفافیت و اعتماد عمومی،
– استفاده از فناوریهای نوین برای تحلیل داده و مدیریت ارتباطات در بحران،
– همکاری و تعامل موثر با مخاطبان و نهادهای ذیربط
است.
از ابعاد مختلف تاب آوری رسانه نیز میتوان به مهمترین عوامل زیر اشاره کرد:
-انعطافپذیری ساختاری (Structural Resilience): توانایی سازمان رسانهای در تطبیق سریع با تغییرات و حفظ عملکرد بدون وقفه در شرایط نامطمئن.
-پایداری عملیاتی (Operational Sustainability): استمرار فعالیتها و خدمات رسانهای به رغم مشکلات و چالشهای محیطی.
– **مدیریت بحران و ارتباطات (Crisis Management and Communication): برنامهریزی دقیق برای واکنش به بحرانها، اطلاعرسانی به موقع و حفظ ارتباط مستمر با مخاطبان.
– تاب آوری اجتماعی (Social Resilience): نقش رسانه ها در تقویت انسجام اجتماعی از طریق ترویج ارزشهایی مانند همبستگی، همدلی، و ایجاد فضای گفتگو و بیان احساسات برای کاهش فشار روانی جامعه.
– پشتیبانی از سلامت روان کارکنان (Support for Staff Mental Health):فراهم کردن منابع و حمایتهای روانی برای کارکنان رسانه ای در مواجهه با استرسهای ناشی از بحران.
– مقابله با نفوذ و تهدیدهای خارجی (Resistance to External Influence): توانایی شناسایی و مقابله مسئولانه با محتوای تحت تاثیر یا حملات بدخیم خارجی.
با توجه به فضای پرشتاب و پیچیده دنیای امروز، رسانه ها برای حفظ تاب آوری خود نیازمند آموزش مداوم، سرمایه گذاری در زیرساختهای فناوری های نوین، ساخت و ایجاد فرهنگ سازمانی مناسب و توسعه شبکه های ارتباطی موثر هستند.
همچنین تعامل با مخاطبان و ایجاد اعتماد متقابل از ارکان حیاتی تاب آوری رسانه است که به بقا و موفقیت رسانه در بلندمدت کمک میکند. رسانه های تاب آور با برخورداری از این ویژگیها قادرند در بحرانها واکنش سریع، دقیق و مسئولانه ارائه دهند و در نتیجه به مدیریت بهتر بحرانها و حفظ ثبات اجتماعی کمک کنند.
دکتر علیرضا صارمی در خاتمه آورده است توسعه تاب آوری رسانه تنها امری فنی یا سازمانی نیست بلکه فرایندی چندوجهی است که نیازمند همکاری همه جانبه دولتها، سازمانهای رسانه ای، نهادهای مدنی و مخاطبان میباشد. حمایت از استقلال رسانه ها، ارتقای سواد رسانه ای جامعه، و مقابله با موج اطلاعات نادرست از طریق تاب آوری رسانه ای، از ضروریات بنیادی برای سلامت جامعه و امنیت اطلاعاتی کشورهاست.
تاب آوری رسانه نه تنها به حفظ بقا و عملکرد رسانه ها در شرایط دشوار کمک میکند بلکه زمینه ساز جامعه ای مقاوم، آگاه و هوشیار است که میتواند با چالشهای پیچیده عصر اطلاعات به شکلی بهتر مقابله نماید.