روانشناسی مثبت ابزاری قدرتمند در پرورش تاب‌آوری

تعریف تاب‌آوری و نقش بنیادین روانشناسی مثبت 
پرورش تاب‌آوری به معنای تقویت توانایی فرد برای عبور موثر از بحران‌ها، سازگاری با تغییرات عمیق و حتی رشد کردن در پی تجارب دشوار است.
برخلاف رویکردهای سنتی که اغلب بر رفع آسیب‌ها و کاستی‌ها تمرکز دارند، روانشناسی مثبت با تغییر پارادایم، چارچوبی نوین و ضروری برای پرورش تاب‌آوری ارائه می‌دهد.
این شاخه از روانشناسی، به جای تمرکز صرف بر "درمانِ ضعف"، بر شناسایی، پرورش و به‌کارگیری نقاط قوت، هیجانات مثبت، معنا و ارتباطات انسانی سالم تاکید می‌کند.
نگرش مثبت خاک حاصلخیزی است که بذرهای تاب‌آوری در آن جوانه می‌زنند و رشد می‌کنند.
در حقیقت، روانشناسی مثبت به افراد می‌آموزد که چگونه از منابع درونی و بیرونی مثبت خود به عنوان سپری در برابر طوفان‌های زندگی استفاده کنند.

یکی از قدرتمندترین مکانیسم‌های روانشناسی مثبت در پرورش تاب‌آوری ، تمرکز بر شناسایی و استفاده هدفمند از نقاط قوت شخصی است.
ابزارهایی مانند آزمون VIA (Values in Action) به افراد کمک می‌کنند تا نقاط قوت منحصربه‌فرد خود (مانند شجاعت، پشتکار، قدردانی، خرد، مهربانی) را کشف کنند.
پرورش تاب‌آوری از طریق این دیدگاه، به معنای آموزشِ فعالانه به افراد است تا این نقاط قوت را در مواجهه با چالش‌ها به‌کار گیرند. فردی که می‌داند "پشتکار" نقطه قوتش است، هنگام شکست، به جای تسلیم، بر حل مسئله متمرکز می‌ماند.
کسی که امیدواری در او قوی است، آینده‌ای بهتر را متصور می‌شود و برای آن تلاش می‌کند.
این به‌کارگیری آگاهانه نقاط قوت ، مسیرهای جایگزین حل مشکل را روشن می‌کند و احساس خودکارآمدی (باور به توانایی مدیریت چالش) را تقویت می‌کند که از ارکان کلیدی تاب‌آوری است.

روانشناسی مثبت با قطعیت ثابت کرده است که هیجانات مثبت (مانند شادی، قدردانی، علاقه، امید، آرامش) صرفاً نتیجه جانبی یک زندگی خوب نیستند، بلکه نقشی حیاتی در ساخت و پرورش تاب‌آوری ایفا می‌کنند.
بر اساس "تئوری گسترش و ساخت" باربارا فردریکسون، هیجانات مثبت ظرفیت‌های شناختی (مانند توجه، خلاقیت) و رفتاری فرد را در لحظه "گسترش" می‌دهند و در طول زمان، منابع پایدار روانی و اجتماعی (مانند انعطاف‌پذیری، روابط قوی) را "می‌سازند".
تمرین‌های مبتنی بر روانشناسی مثبت مانند "نوشتن قدردانی" (ثبت روزانه چیزهای مثبت)، "تمرین مهربانی هدفمند" و "تمرین بازگشت به بهترین خود ممکن" (تجسم آینده‌ای ایده‌آل و مسیر دستیابی به آن)، به‌طور فعالانه احساسات مثبت را افزایش می‌دهند.
این انباشت منابع مثبت، مانند یک "حالت ذخیره روانی" عمل می‌کند که هنگام وقوع بحران، فرد را قادر می‌سازد با انعطاف‌پذیری بیشتری واکنش نشان دهد و سریع‌تر بهبود یابد و به همین طریق پرورش تاب‌آوری را تسهیل می‌کند.

پرورش تاب‌آوری در خلأ اتفاق نمی‌افتد. روانشناسی مثبت بر اهمیت حیاتی روابط مثبت و معنادار و احساس غنی از معنا و هدف در زندگی به عنوان دو ستون دیگر تاب‌آوری تاکید دارد.
روابط حمایتی، عاطفی امن، اعتماد و همکاری پایه‌های شبکه اجتماعی فرد را تشکیل می‌دهند که در زمان سختی، منبع ضروری حمایت عاطفی، اطلاعاتی و ملموس هستند.

روانشناسی مثبت با تمرکز بر تقویت مهارت‌های ارتباطی مثبت (مانند گوش‌دادن فعال، ابراز قدردانی، بخشش) و پرورش همدلی، به افراد کمک می‌کند این شبکه‌های حیاتی را بسازند و حفظ کنند.

از سوی دیگر، معنا و هدف ، مانند لنگرگاهی عمل می‌کنند که به رنج‌ها و چالش‌ها مفهوم می‌بخشند.
افرادی که زندگی خود را معنادار می‌دانند و به دنبال هدفی والاتر از خود هستند، اغلب در برابر مصائب، تاب‌آوری عمیق‌تری از خود نشان می‌دهند.
روانشناسی مثبت با تشویق به کشف ارزش‌های عمیق، مشارکت در فعالیت‌های همسو با این ارزش‌ها و یافتن معنا در رنج  (بر اساس نظریه رشد پس از سانحه تدسچی و کالهون)، به افراد کمک می‌کند تا این حس حیاتی معنا را تقویت کنند که سنگ بنای اساسی برای پرورش تاب‌آوری پایدار است.

بنظر میرسد هدف نهایی روانشناسی مثبت در پرورش تاب‌آوری، تنها بازگشت به سطح عملکرد قبلی پس از بحران نیست، بلکه تسهیل "رشد پس از سانحه" است -
این همان پدیده‌ای است  که در آن افراد پس از مواجهه با چالش‌های عمیق و سخت، به سطوح جدیدی از قدرت روانی، بینش، قدردانی از زندگی، ارتباطات عمیق‌تر و معنای شخصی دست می‌یابند.
رویکرد مثبت‌نگر، با تجهیز افراد به جعبه ابزار ی غنی از نقاط قوت، هیجانات مثبت، روابط قوی و حس معنا ، زمینه را برای این تحول فراهم می‌کند.

 افراد یاد می‌گیرند که بحران را نه تنها به عنوان یک تهدید، بلکه به عنوان فرصتی (هرچند دردناک) برای بازنگری در اولویت‌ها، کشف ظرفیت‌های ناشناخته درون و بازتعریف هویت و مسیر زندگی ببینند.
دکتر محمدرضا مقدسی پدر تاب آوری ایران در پایان آورده است پرورش تاب‌آوری از منظر روانشناسی مثبت، فرآیندی پیش‌گیرانه و توانمندساز است که به افراد کمک می‌کند نه تنها در برابر طوفان‌ها بایستند، بلکه از دل آنها قوی‌تر، خردمندتر و با انگیزه‌تر برای ساختن زندگی‌ای غنی‌تر و معنادارتر ظهور کنند. این رویکرد، تاب‌آوری را از یک مفهوم واکنشی به یک سبک زندگی فعال و مثبت‌نگر ارتقا می‌دهد.