نقش پزشک خانواده در تاب‌آوری روانی بسیار محوری و کلیدی است.

شعار روز جهانی پزشکی خانواده در سال ۲۰۲۵ «ایجاد تاب‌آوری ذهنی در جهان در حال تغییر با پزشک خانواده» به خوبی بیانگر اهمیت نقش این پزشکان در حمایت از سلامت روان است.

پزشکان خانواده به دلیل ارتباط نزدیک و مستمر با اعضای خانواده‌ها،  علاوه بر طبابت ، حامی سلامت روان و آموزش‌دهنده مهارت‌های مقابله‌ای و حل مسئله هستند.

پزشکان خانواده مهارت‌هایی مانند خودآگاهی، تصمیم‌گیری هشیارانه و استفاده به موقع از مشاوره را به بیماران آموزش می‌دهند

در سال‌های اخیر، مفهوم تاب‌آوری خانواده به عنوان توانایی گروه خانوادگی در مقابله با چالش‌ها و استرس‌های زندگی، مورد توجه فزاینده‌ای قرار گرفته است.

در این زمینه، پزشک خانواده به عنوان پیشتازان سیستم بهداشت اولیه، نقش کلیدی در پیشگیری، تاب آوری و سلامت روانی اجتماعی افراد خانواده ایفا می‌کند.

این متخصصان ضمن تشخیص و درمان مشکلات جسمی با شناسایی عوامل روانی و اجتماعی مؤثر بر سلامت، به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا در برابر بحران‌ها سازگارتر شوند.

برای مثال، پزشک خانواده می‌تواند از طریق بررسی منظم وضعیت روانی اعضای خانواده، علائم افسردگی، اضطراب یا استرس مزمن را در مراحل اولیه شناسایی کند و اقدامات پیشگیرانه را آغاز کند.

این رویکرد بنیانی محکم برای افزایش تاب‌آوری خانواده فراهم می‌کند.

آموزش روش‌های مدیریت استرس، تقویت مهارت‌های ارتباطی و تشویق به مشارکت در فعالیت‌های گروهی، از جمله استراتژی‌هایی است که پزشک خانواده می‌تواند در برنامه‌های بهداشتی خود دنبال کند.

این تلاش‌ها باعث ایجاد حس تعلق و حمایت متقابل درون خانواده شده و به کاهش اثرات منفی عوامل استرس‌زا می‌پردازد.

دسترسی به مراقبت‌های روانی و اجتماعی یکپارچهبخشی از مسئولیت پزشک خانواده است.

یکی از چالش‌های اصلی در دستیابی به تاب‌آوری خانواده، ناهمگونی در دسترسی به خدمات روانشناسی و حمایت اجتماعی است.

پزشک خانواده با داشتن دانش جامع از سلامت جسمی و روانی، می‌تواند به عنوان کارگزار اصلی اتصال خانواده‌ها به منابع مناسب عمل کند.

این فرد نه تنها درمان‌های اولیه را ارائه می‌دهد، بلکه در صورت لزوم، بیماران را به روانشناسان، مشاوران یا برنامه‌های حمایتی گروهی ارجاع می‌دهد.

به عنوان مثال، در مواجهه با شرایطی مانند بیکاری، طلاق یا بیماری مزمن یکی از اعضای خانواده، پزشک می‌تواند اقداماتی مانند برنامه‌ریزی مشورت‌های خانوادگی یا هدایت به گروه‌های پشتیبانی اجتماعی را تسهیل کند.

با ایجاد فضایی امن برای صحبت درباره مشکلات شخصی و خانوادگی، پزشک خانواده شرایط را برای افزایش تاب آوری و  انعطاف‌پذیری عاطفی و روابط سالم فراهم می‌کند.

این دست اقدامات نه تنها به کاهش شدت اختلالات روانی کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت اعتماد به نفس و توانایی خانواده در حل مسائل بدون وابستگی مفرط به منابع خارجی می‌شود.

خانواده‌ها می‌توانند با استفاده از منابع داخلی و حمایت‌های حرفه‌ای، به اشکال مختلف تاب آوری خود را تقویت کنند

گسترش تاب‌آوری خانواده از طریق پزشک خانواده
برای دستیابی به تاب‌آوری خانواده در سطح گسترده، پزشک خانواده باید فراتر از مرزهای درمان فردی گام بردارد و در برنامه‌های جامعه‌محور مشارکت کند.

این شامل همکاری با مدارس، سازمان‌های غیردولتی و مراکز بهداشت محلی برای ایجاد شبکه‌های حمایتی است.

به عنوان مثال، پزشک می‌تواند در طراحی کارگاه‌های آموزشی در مورد مهارت‌های مدیریت خشم، پرورش همدلی یا مقابله با خشونت خانگی مشارکت کند.

کما اینکه با ترویج فرهنگ سلامت روان در جامعه، از طریق کمپین‌های آگاهی‌بخشی و تبلیغ استفاده از خدمات بهداشتی، می‌تواند موانع روانی و اجتماعی را که خانواده‌ها با آن روبرو هستند، کاهش دهد.

این رویکرد جامعه‌محور علاوه بر بهبود سلامت عمومی ،محیطی حمایتی برای خانواده‌ها فراهم می‌کند که در آن احساس امنیت و همبستگی می‌کنند.

این همکاری‌های چندجانبه باعث ایجاد یک چرخه مثبت می‌شود که در آن خانواده‌ها نه تنها از منابع بیشتری برخوردار می‌شوند، بلکه به عنوان اعضای فعال جامعه، در تقویت تاب‌آوری اجتماعی نیز سهیم هستند.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر وموسس خانه تاب آوری در پایان آورده است پزشک خانواده به عنوان یک متخصص چندوجهی، نقش حیاتی در تقویت تاب‌آوری خانواده ایفا می‌کند. از طریق شناسایی به موقع مشکلات روانی، ارائه مراقبت‌های یکپارچه و مشارکت در برنامه‌های جامعه‌محور، این فرد می‌تواند بنیان‌های سلامت روانی و اجتماعی خانواده‌ها را تقویت کند. در دنیایی که چالش‌های زندگی روز به روز پیچیده‌تر می‌شوند، حضور یک پزشک خانواده فعال و آگاه به عنوان موتور محرکه‌ای برای ایجاد خانواده‌های مقاوم و جوامع سالم عمل می‌کند.