روانشناسی اسطوره به بررسی ارتباط میان اسطوره‌ها و فرآیندهای روانی انسان می‌پردازد.

این حوزه به ویژه تحت تأثیر نظریات زیگموند فروید و کارل یونگ قرار دارد، که هر دو به تحلیل عمیق اسطوره‌ها و نقش آن‌ها در ناخودآگاه انسانی پرداخته‌اند.
روانشناسی اسطوره به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه داستان‌ها و نمادهای فرهنگی می‌توانند بر روان انسان تأثیر بگذارند.

اسطوره‌ها، به عنوان روایت‌های کهن، نه تنها بازتاب‌دهنده ارزش‌ها و باورهای یک جامعه هستند، بلکه می‌توانند به درک عمیق‌تری از تجربیات انسانی کمک کنند.
این داستان‌ها معمولاً شامل قهرمانان، سفرها و چالش‌هایی هستند که نمادین از مراحل مختلف زندگی فردی و جمعی ما حکایت می‌کنند.

از نظر روانشناسی، اسطوره‌ها می‌توانند به عنوان ابزارهایی برای پردازش احساسات، ترس‌ها و آرزوها عمل کنند. آن‌ها به ما کمک می‌کنند تا با مسائل پیچیده زندگی مواجه شویم و معناهایی را برای تجربیات خود بیابیم.
به عنوان مثال، داستان‌های قهرمانی می‌توانند الهام‌بخش ما در مواجهه با چالش‌ها باشند و احساس امید و قدرت را در ما تقویت کنند. علاوه بر این، اسطوره‌ها می‌توانند نقش مهمی در شکل‌دهی هویت فردی و جمعی ایفا کنند.
با درک عمیق‌تر از این نمادها، می‌توانیم به بینش‌های جدیدی درباره خود و جامعه‌مان دست یابیم و ارتباطات انسانی را تقویت کنیم.
تحلیل عمیق اسطوره‌ها و نقش آن‌ها در ناخودآگاه انسانی به ویژه از منظر نظریه کارل گوستاو یونگ، اهمیت قابل توجهی دارد. یونگ معتقد بود که *اسطوره‌ها* و *داستان‌ها* نمایانگر ناخودآگاه جمعی هستند که شامل تجربیات و دانش مشترک بشری است.
این ناخودآگاه جمعی به عنوان منبعی از کهن‌الگوها یا آرکیتایپ‌ها عمل می‌کند که در تمامی فرهنگ‌ها و زمان‌ها تکرار می‌شوند.

به گزارش باختر اسطوره‌ها به ما کمک می‌کنند تا با الگوهای رفتاری و احساسی خود آشنا شویم. آن‌ها به عنوان قالب‌های روانشناختی، تجربیات انسانی را در قالب شخصیت‌ها و موقعیت‌های تکراری تجلی می‌دهند. برای مثال، کهن‌الگوی قهرمان نمایانگر تاب آوری ، مبارزه با چالش‌ها و جستجوی معناست، در حالی که کهن‌الگوی مادر نماد پرورش و حمایت است.

این اسطوره‌ها نه تنها به ما در درک خود کمک می‌کنند، بلکه ارتباطات عمیق‌تری بین انسان‌ها برقرار می‌سازند. آن‌ها به عنوان ابزارهایی برای تحلیل رفتارها و تجربیات انسانی در روان‌درمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نهایت، اسطوره‌ها به ما این امکان را می‌دهند که با چالش‌های زندگی مواجه شویم و از طریق شناخت این الگوهای کهن، به تعادل و رشد روانی برسیم.

نظریات فروید

فروید اسطوره‌ها را به عنوان نمادهایی از تمایلات سرکوب‌شده و آرزوهای ناخودآگاه می‌بیند. او معتقد است که اسطوره‌ها مشابه رویاها عمل می‌کنند و می‌توانند نمایانگر تعارضات جنسی و روانی باشند. به عنوان مثال، او در تحلیل اسطوره ادیپوس تأکید می‌کند که این داستان نشان‌دهنده تمایلات جنسی و کشمکش‌های درونی فرد نسبت به والدینش است. فروید بر این باور بود که اسطوره‌ها می‌توانند احساسات و تمایلاتی را که فرد نمی‌تواند به طور مستقیم ابراز کند، به صورت نمادین نمایش دهند.

نظریات یونگ

کارل یونگ، در مقابل، بر مفهوم “ناخودآگاه جمعی” تأکید دارد و معتقد است که اسطوره‌ها نمایانگر کهن‌الگوهایی هستند که در فرهنگ‌های مختلف مشترک‌اند. او بر این باور است که این کهن‌الگوها می‌توانند به افراد کمک کنند تا با تجربیات خود سازگار شوند و هویت خود را شکل دهند. یونگ همچنین به بررسی چگونگی تأثیر اسطوره‌ها بر رشد شخصیت و سازگاری اجتماعی پرداخته است.

تحول در رویکردها

با گذشت زمان، رویکردهای جدیدتری به روانشناسی اسطوره شکل گرفته است. روانکاوان معاصر مانند جاکوب آرلو، بر این باورند که اسطوره‌ها نه تنها نشانه‌ای از اختلالات روانی نیستند، بلکه می‌توانند در فرآیند رشد شخصیت و سازگاری فرد با جامعه نقش مثبت ایفا کنند. این دیدگاه جدید بر اهمیت اسطوره‌ها در انسجام روانی و اجتماعی تأکید دارد.

کارکردهای اجتماعی و فرهنگی

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در پایان مطلب اضافه میکند اسطوره‌ها همچنین به عنوان ابزارهایی برای ایجاد پیوندهای اجتماعی میان افراد عمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند احساسات مشترکی مانند گناه و اضطراب را کاهش دهند و به افراد کمک کنند تا با واقعیت‌های زندگی خود سازگار شوند.
روانشناسی اسطوره به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه داستان‌ها و نمادهای فرهنگی می‌توانند بر روان انسان تأثیر بگذارند. از طریق تحلیل‌های فروید، یونگ و دیگر روانکاوان، می‌توانیم به درک عمیق‌تری از نقش اسطوره‌ها در زندگی فردی و اجتماعی دست یابیم.

قابل توجه اینکه کرمانشاه، سرزمینی غنی از اسطوره‌ها و تاریخ است که در افسانه‌ها به طهمورث دیوبند، پادشاه افسانه‌ای پیشدادیان نسبت داده می‌شود. این منطقه به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری شناخته می‌شود و آثار باستانی متعددی از جمله گوردخمه‌ها و کتیبه بیستون در آن وجود دارد.

گوردخمه صحنه، آرامگاهی برای شخصیت‌های افسانه‌ای مانند کیکاووس و فرهاد کوهکن است که در میان درختان و باغ‌های میوه واقع شده است.
همچنین، کتیبه بیستون که به عنوان بزرگترین کتیبه جهان شناخته می‌شود، توسط داریوش اول در دوره هخامنشیان ایجاد شد و به ثبت جهانی رسیده است.
داستان‌های عاشقانه مانند شیرین و فرهاد نیز از این منطقه نشأت می‌گیرند و الهام‌بخش شاعران زیادی بوده‌اند.
کرمانشاه همچنین در دوران ساسانیان به عنوان پایتخت دوم این امپراطوری شناخته می‌شد و آثار تاریخی متعددی از آن زمان باقی مانده است. این میراث فرهنگی غنی، کرمانشاه را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایران تبدیل کرده است.