با عنوان : بررسی نقش واسطه ای مهارت های ارتباطی در رابطه بین مهارت‌های دوست‌یابی و احساس تنهایی دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان نایین درسال 1400

دوستی^[1]، زمینه مهمی برای رشد اجتماعی، عاطفی و شناختی فراهم می­آورد (والدریپ، مالکولم و جنسن- کمپل^[2]، 2008). هنگام تعریف دوست، داشتن فعالیت های مشترک یکی از اولین ویژگی های دوستی است که توسط کودکان (لا گیاپا^[3]، 1977) و نوجوانان (پارکس^[4]، 2007) ذکر شده است. هلم^[5] (2005) دوستی را به عنوان یک رابطه متمایز شخصی تعریف می­کند که به درجاتی از صمیمت نیاز دارد و دربردارنده نگرانی هر کدام از دوستان برای بهزیستی و رفاه دیگری است. دوستی فرصت تمرین مهارت های بین فردی، به کارگیری ابراز هیجانات مختلف، تبادل ایده و همکاری را فراهم می­سازد و همه این عوامل در رشد نوجوانی مؤثر است (برندت^[6]، 1992). داشتن دوست، پیش بینی کننده مهم شادکامی و رضایت از زندگی است (دمیر، اورتل-کلارک، اوزدکیر و اوزدمیر^[7]، 2015) و دوستی بهزیستی روان شناختی را پیش بینی می­کند (لارسن، بوکووسکی، اونولا و نامی^[8]، 2007). افراد بدون دوست در معرض خطر تنهایی، استرس، عاطفه منفی و سایکوپاتولوژی رشد هستند (وایت هوس، دورکین، جاکوت و زیاتس^[9]، 2009). تعداد و کیفیت تعاملات اجتماعی در اوایل زندگی می­تواند تنهایی، بهزیستی و افسردگی را در 30 سال بعد پیش بینی نماید (کارمیچل، ریس و دوبرستین^[10]، 2015). جوانانی که در دوران کودکی هیچ دوستی را نداشته­اند، نسبت به کسانی که حداقل یک دوست داشته­اند، مشکلات روانی بیشتری را نشان می­دهند (ساکی، سارکان، فومبون، کولت و مالچیرو^[11]، 2015).

روابط با همسالان با افزایش سن برای نوجوانان به طور فزاینده­ای مهم و ارزشمند تلقی می‌شود (جانکووسکی، مور، مرچانت، کاهن و پفیفر^[12]، 2014) و تأثیر بسزایی بر رشد اجتماعی- عاطفی نوجوانان دارد (فلنری و اسمیت^[13]، 2017). از آنجایی که روابط موفق همسالان به مهارت­های اجتماعی مانند درک فرد، همدلی و رفتار اجتماعی نیاز دارد، تصور می­شود که همه این عوامل نشان دهنده شایستگی اجتماعی نوجوانان هستند. شاخص­های رایج شایستگی اجتماعی در میان نوجوانان شامل وضعیت گروه همسالان، کیفیت دوستی و ثبات دوستی ها است (فلنری و اسمیت، 2017). نتایج فیشر، جوسول و شیورز^[14] (2020) نشان داد که ویژگی های مثبت دوستی تا حدودی رابطه بین نقصان مهارت­های اجتماعی و احساسات اجتماعی تنهایی را تعدیل می­کنند.

در طول روز، ما با انواع مختلفی از افراد مانند افرادی که می­شناسیم و آن­هایی که غریبه هستند، ارتباط برقرار می­کنیم. اکثر تعاملات ما به احتمال زیاد شامل دیگران مانند دوستان است اما گاهی اوقات با افرادی که دوست نداریم نیز ارتباط برقرار می­سازیم. مهارت های ارتباطی^[15] به منزله آن دسته از مهارت­هایی هستند که به واسطه آن­ها افراد می­توانند درگیر تعامل های بین فردی و فرآیند ارتباط شوند؛ یعنی فرآیندی که افراد در طی آن، اطلاعات، افکار و احساسات خود را از طریق مبادله کلامی و غیر کلامی با یکدیگر در میان می­گذارند (هارجی، ساندرز، و دیکسون^[16]، 1386). این مهارت­ها مشتمل بر مهارت های فرعی یا خرده مهارت های مربوط به درک پیام های کلامی و غیر کلامی، نظم دهی به هیجان ها، گوش دادن، بینش نسبت به فرآیند ارتباط و قاطعیت در ارتباط است که اساس مهارت­های ارتباطی را تشکیل می­دهند. مهارت‌های ارتباطی فرد را برای مقابله با موقعیت ها یاری می‌کند و شخص را قادر می‌سازد در رابطه با سایر افراد جامعه، فرهنگ و محیط خود به گونه‌ای مثبت و سازگارانه عمل کند و سلامتی، به ویژه سلامت روانشناختی خود را تأمین کند (اسپنسر^[17]، 2006). نارسایی مهارت­های ارتباطی با احساس تنهایی، اضطراب اجتماعی، ناسازگاری اجتماعی، افسردگی، عزت نفس پایین و عدم موفقیت های شغلی و تحصیلی همراه می­باشد (حسین چاری و فداکار، 1384). اگر رابطه نوجوان با همسالان با استفاده از مهـارت­هـاي ارتبـاطي مناسب افزايش يابد، توانـايي آن­هـا در تفكيـك تفكـر از حفظ استقلال شخصي در حين صميميت نيـز افزايش مي­يابد (زارعی محمودآبادی و سلطانی علی آباد، 1391). مدل آسیب پذیری کمبود مهارت­های اجتماعی^[18] پیش بینی می­کند که افراد با مهارت­های اجتماعی ناکافی در معرض خطر طیف وسیعی از مشکلات روانی- اجتماعی قرار دارند؛ به ویژه هنگامی که با استرس روبرو می­شوند (سگرین^[19]، 2019). پژوهش سگرین (2019) در قالب مدل سازی معادلات ساختاری تأثیرات غیرمستقیم مهارت های اجتماعی بر سلامت روانی و جسمی را از طریق استرس و تنهایی نشان داد. این مدل نشان داد که مهارت­های اجتماعی ضعیف با افزایش استرس و تنش با سلامت روحی و جسمی ضعیف ارتباط دارند.

بر اثر پیشرفت روزافزون جوامع و کمرنگ شدن روابط انسانی و هم چنین تغییر ماهیتِ این روابط، یکی از پدیده­هایی که مورد توجه محققان قرار گرفته احساس تنهایی است. تنهایی اغلب معادل انزوای اجتماعی یا مشارکت اجتماعی است (بن- زور[20]، 2012). تنهایی به عنوان فقدان روابط اجتماعی "معنادار" (فیس، مارتین و پون[21]، 1999). یا "ناسازگاری" بین سطوح واقعی و مطلوب تعامل اجتماعی تصور می­شود (فیس، پرلمن و پیلو[22]، 1982). اکثر تعاریف تنهایی نیز به طور معمول بر ماهیت ذهنی یا فردگرایانه این مفهوم تاکید می­کنند (روکاچ، 2011) و بیان می­کنند که دو نفر با منابع اجتماعی مشابه ممکن است تجربیات ذهنی بسیار متفاوتی از تنهایی داشته باشند. برای مثال؛ فردی ممکن است مشارکت اجتماعی بسیار کمی داشته باشد یا شبکه اجتماعی کوچکی داشته باشد اما از کیفیت و فراوانی تعاملاتش راضی باشد و در نتیجه احساس تنهایی زیادی را تجربه نکند. درحالی که؛ دیگری ممکن است دارای شبکه­های اجتماعی بزرگی باشد و در فعالیت های اجتماعی زیادی مشارکت داشته باشد اما ارتباطات معناداری با افراد و فعالیت­های این شبکه ها نداشته باشد و این امر احتمال تنهایی آنها را افزایش می­دهد (هینتریچ و گولون[23]، 2006؛  پینکوراتو سورنسن[24]، 2001). اگرچه تنهایی از نظر مفهومی به اندازه شبکه اجتماعی و یا فراوانی مشارکت اجتماعی گره خورده است، اما ابراز تنهایی به این امر بستگی دارد که فرد به طور ذهنی چگونه کیفیت این روابط را درک می­کند و چقدر از انواع حمایت­های دریافت شده از این روابط رضایت دارد (روکاچ[25]، 2011).

احساس تنهایی در هر دوره از زندگی فرد قابل مشاهده است و خود را به صورت افزایش سطوح اضطراب، عصبانیت نسبت به محیط، غمگینی و احساس متفاوت بودن از دیگران و ناتوانی در برآورده کردن نیازهای صمیمیت در جامعه و یا روابط خصوصی نشان می­دهد (ایسن[26]، 2010). تحقیقات نشان داده است که افراد در هر برهه­ای از زندگی­شان به ویژه در دوران نوجوانی  احساس تنهایی را تجربه می­کنند که این امر منجر به بروز مشکلات فردی و اجتماعی مانند اعتیاد به الکل، خودکشی، اختلالات روانی، عزت نفس پایین، چاقی و افسردگی می­شود (کانات[27]، 2019). در مطالعات قبلی، گزارش شده است که افراد با سطوح بالاتری از احساس تنهایی در مقایسه با افرادی که دارای سطح پایین­تری از احساس تنهایی هستند، احساس نارضایتی می­کنند (تزگول- داست[28]، 2007). در زمینه رابطه بین مهارت­های اجتماعی و اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ، پژوهش‌ها حاکی از آنند که نوجوانانی که اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ می‌کنند، عزت نفس پایین و نسبت به توانایی‌های خود تردید دارند و در رفتارهای خود حالت­‌هایی هم­چون خجالت، شرم، اضطراب، عدم جسارت، خطرپذیری کم و درون گرایی را نشان می­‌دهند. آن ها پرخاشگر، تندخو و منزوی هستند و به دلیل فقدان مهارت­های اجتماعی لازم، در برقراری و تداوم روابط دوستانه نزدیک شکست می‌خورند (ورد^[29]، 2004). شواهد پژوهشی نشان می­دهند که عدم رضایت از تماس با دوستان به شدت با تنهایی در تمام گروه­های سنی همراه است (نیکلوسن و تورسن^[30]، 2016) و بین مهارت­های ارتباطی و سطوح تنهایی رابطه معناداری وجود دارد (بوزکان، موزین، بولکان و سرین^[31]، 2010؛ یولیوتاس و آکوی^[32]، 2014). همچنین، وایت هوس و همکاران (2009) در پژوهشی نشان دادند که افزایش سطوح احساس تنهایی در نوجوانان مبتلا به اختلال آسپرگر به وسیله سطوح بالای درگیری/ خیانت در بهترین دوستی های­شان پیش بینی می­شود. فیشر و همکاران (2020) پژوهشی در جهت بررسی رابطه بین مهارت­های اجتماعی، کیفیت دوستی و احساس تنهایی را مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند که ویژگی­های مثبت دوستی تا حدودی رابطه بین نقصان مهارت­های اجتماعی و احساسات اجتماعی تنهایی را تعدیل می­کنند.

در مجموع می­توان گفت که بین چگونگی روابط میان فردی و مشکلات سلامت روانی ارتباط وجود دارد؛ به طوری که روابط میان فردی ضعیف، باعث کاهش سلامت روانی^[33] و آموزش آن به بهبود و افزایش سلامت روانی در نوجوانان و والدین آن ها منجر می‌گردد (هارل، مرکر و روزییر^[34]، 2009). روابط میان فردی جزء رفتارهای اکتسابی و آموخته شده­ای است که برای زندگی اثربخش ضروری می‌باشد و هیچ انسانی از بدو تولد و بدون آموختن نمی‌تواند روابط بین فردی موثری برقرار کند. مهارت ارتباطی در کاهش احساس تنهایی اثرگذار است و کیفیت روابط میان فردی با هم جنسان با احساس تنهایی رابطه دارد (آلترمن^[35] و همکاران، 2015). لذا هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه­ای مهارت­های ارتباطی در رابطه بین مهارت­های دوست­یابی و احساس تنهایی دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان نایین درسال 1400 است.
https://irijournals.com/journals/psychology/v8-i1-spring01/