ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه
ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه
ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه به مجموعه ویژگی‌ها، ظرفیت‌ها و فرآیندهایی گفته می‌شود که جامعه را قادر می‌سازد در برابر بحران‌های اطلاعاتی، شایعات، اخبار جعلی، فشارهای روانی ناشی از رسانه‌ها و اختلالات ارتباطی مقاومت کند و توانایی بازگشت به وضعیت سالم ارتباطی را داشته باشد. این ابعاد بر چگونگی تعامل رسانه با مردم، سطح اعتماد اجتماعی، نحوه شکل‌گیری افکار عمومی، میزان سواد رسانه‌ای جامعه، انسجام اجتماعی و مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها تأثیر می‌گذارند.
بعد اجتماعی تاب‌آوری رسانه یعنی قدرت جامعه برای حفظ آرامش، تحلیل درست پیام‌ها، جلوگیری از گسترش شایعه و مدیریت رفتار جمعی در مواجهه با بحران‌های رسانه‌ای. این مفهوم بر رابطه دوسویه میان رسانه و جامعه تأکید دارد و نشان می‌دهد که رسانه تنها زمانی تاب‌آور است که جامعه نیز آگاه، مشارکت‌جو و توانمند باشد.
تاب‌آوری رسانه به عنوان یکی از مفاهیم مهم عصر ارتباطات، نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری نظام‌های اطلاعاتی و توان جامعه برای مدیریت بحران‌ها دارد.
در دنیایی که سرعت گردش اطلاعات بسیار بالا است و هر رویداد کوچک می‌تواند موج گسترده‌ای از واکنش‌ها را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های عمومی به وجود آورد، اهمیت تاب‌آوری رسانه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
تاب‌آوری رسانه یک ویژگی فنی یا تکنولوژیک و همچنین دارای ابعاد اجتماعی گسترده‌ای است که بر رفتار شهروندان، افکار عمومی، اعتماد اجتماعی، مشارکت مدنی و حتی ثبات اجتماعی اثر می‌گذارد.
در این متن تلاش می‌شود به شکلی ساده و روان به ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه پرداخته شود تا هم برای مخاطب عمومی قابل فهم باشد و هم برای پژوهش، آموزش و استفاده در فضای وب، ارزشمند و قابل بهره‌برداری باقی بماند.
تاب‌آوری رسانه در سطح اجتماعی به معنای توان یک جامعه برای حفظ جریان سالم، دقیق، متعادل و قابل اعتماد اطلاعات است.
وقتی یک جامعه بتواند در برابر شوک‌های ارتباطی، شایعات، اخبار جعلی، بحران‌های اطلاعاتی یا حملات سازمان‌یافته رسانه‌ای واکنش مناسب نشان دهد، نشان‌دهنده سطح بالایی از تاب‌آوری اجتماعی در برابر اختلالات رسانه‌ای است.
این تاب‌آوری به مردم کمک میکند در برابر فشارهای روانی ناشی از اطلاعات نادرست یا اغراق‌شده مقاوم باشند، تصمیمات بهتر بگیرند و به روایت‌های نادرست و مخرب میدان ندهند.
پایداری اجتماعی در گرو پایداری رسانه است و رسانه زمانی پایدار خواهد بود که جامعه توانایی همراهی با آن، تحلیل اطلاعات و عبور از بحران‌های ارتباطی را داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه، مسئله اعتماد اجتماعی است.
اعتماد به رسانه‌ها سال‌ها است که به چالش کشیده شده و در بسیاری از کشورهای جهان، شهروندان نسبت به منابع رسمی و غیررسمی دچار تردید هستند.
وقتی اعتماد اجتماعی کاهش می‌یابد، مردم یا به اطلاعات بی‌پایه شبکه‌های غیرموثق تکیه می‌کنند یا دچار سردرگمی می‌شوند و نمی‌توانند تصمیمات درستی بگیرند.
تاب‌آوری رسانه‌ای در این مرحله کمک میکند که ارتباطات رسانه‌ای بر پایه شفافیت، صداقت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری بازسازی شود.
هنگامی که رسانه‌ها با مردم صادقانه رفتار کنند، خطاهای خود را بپذیرند و اطلاعات کامل و دقیق ارائه دهند، بازسازی اعتماد اجتماعی آسان‌تر می‌شود.
افزایش اعتماد اجتماعی باعث کاهش اضطراب عمومی در مواجهه با اخبار بحرانی و افزایش توان جامعه برای واکنش صحیح به رویدادها می‌شود.
همچنین تاب‌آوری رسانه‌ای در سطح اجتماعی به موضوع سواد رسانه‌ای مردم نیز مرتبط است.
جامعه‌ای که شهروندان آن توانایی تحلیل پیام‌ها، تشخیص اخبار جعلی، شناسایی منابع معتبر و بررسی پشت پرده روایت‌ها را دارد، از نظر اجتماعی مقاوم‌تر است.
در چنین جامعه‌ای شایعه‌ها به سرعت خنثی می‌شوند و موج‌سازی رسانه‌ای با اهداف مخرب کمتر موفق خواهد بود.
آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان یکی از مهم‌ترین راه‌های تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای در سطح اجتماعی است، زیرا رسانه تنها زمانی می‌تواند نقش خود را درست ایفا کند که مخاطب نیز آماده تعامل هوشمندانه با آن باشد. این تعامل باعث شکل‌گیری فضای ارتباطی سالم‌تر و تقویت فهم مشترک در جامعه خواهد شد.
تاب‌آوری رسانه‌ای دارای بعد مهمی در رابطه با مشارکت اجتماعی و مدنی است.
رسانه‌ها به عنوان ابزار اصلی شکل‌دهی افکار عمومی، نقش بزرگی در تشویق مردم به مشارکت سازنده در جامعه دارند.
وقتی رسانه‌ها در برابر بحران‌ها مقاوم باشند و بتوانند اطلاعات دقیق، کاربردی و امیدبخش ارائه دهند، مردم انگیزه بیشتری برای همراهی با برنامه‌های اجتماعی و فعالیت‌های جمعی پیدا می‌کنند. اما اگر رسانه‌ها در برابر فشارهای مختلف دچار اختلال شوند، پیام‌های ضدونقیض منتشر کنند یا تصویر نادرستی از وضعیت جامعه ارائه دهند، مشارکت اجتماعی کاهش می‌یابد.
تاب‌آوری رسانه‌ای باعث می‌شود جریان ارتباطی در جامعه پایدار باقی بماند و مردم با احساس امنیت و اعتماد بیشتری در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند.
یکی دیگر از ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه، توان رسانه‌ها برای حفظ همبستگی اجتماعی در زمان بحران است.
بحران‌هایی مانند بلایای طبیعی، مشکلات اقتصادی، تنش‌های سیاسی، بیماری‌های فراگیر یا حوادث غیرمترقبه اغلب همراه با موجی از اخبار نگران‌کننده و اضطراب اجتماعی هستند.
رسانه‌های تاب‌آور می‌توانند با ارائه اطلاعات دقیق و امیدبخش، مدیریت افکار عمومی را در مسیر کاهش ترس و افزایش آرامش هدایت کنند.
رسانه‌هایی که از نظر اجتماعی تاب‌آورند، نه تنها وظیفه اطلاع‌رسانی دارند، بلکه نقش مهمی در تقویت روحیه جمعی و جلوگیری از گسترش ناامیدی در جامعه ایفا می‌کنند.
این رسانه‌ها با جلوگیری از بزرگ‌نمایی مشکلات و ترویج اطلاعات صحیح و علمی، به جامعه کمک می‌کنند بحران را با روحیه‌ای قوی‌تر و منطقی‌تر پشت سر بگذارد.
تاب‌آوری رسانه‌ای همچنین به مسئله مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها مربوط می‌شود.
رسانه‌ها فقط ابزار انتقال پیام نیستند؛ بلکه نقش اجتماعی دارند و باید نسبت به تأثیرات پیام‌های خود بر جامعه آگاه باشند.
رسانه‌های مسئولیت‌پذیر از انتشار اطلاعات نادرست، تحریک‌کننده، تنفرآفرین یا آسیب‌زا خودداری می‌کنند و تلاش می‌کنند پیام‌هایی منتشر کنند که به رشد فرهنگی، تقویت همبستگی و کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کند. مسئولیت‌پذیری رسانه‌ای یکی از پایه‌های اصلی تاب‌آوری اجتماعی است زیرا جامعه باید بتواند به رسانه اعتماد کند و از طریق رسانه‌ها به تصمیمات و سیاست‌های درست دست پیدا کند.
رسانه‌های بی‌مسئولیت معمولاً باعث تضعیف تاب‌آوری اجتماعی و افزایش اختلال در افکار عمومی می‌شوند.
در کنار این موارد، تاب‌آوری رسانه‌ای با ایجاد عدالت اطلاعاتی نیز در ارتباط است.
عدالت اطلاعاتی یعنی همه افراد جامعه بتوانند به اطلاعات صحیح و قابل اعتماد دسترسی داشته باشند. اگر گروه‌هایی از جامعه به دلایل اقتصادی، جغرافیایی یا فرهنگی از دسترسی به اطلاعات معتبر محروم شوند، شکاف اجتماعی افزایش می‌یابد و زمینه برای شایعه‌پراکنی، افراط‌گرایی و بی‌اعتمادی فراهم می‌شود.
رسانه‌های تاب‌آور تلاش می‌کنند اطلاعات را به گونه‌ای تولید و توزیع کنند که برای همه اقشار جامعه قابل استفاده باشد. دسترسی برابر به اطلاعات صحیح به افزایش انسجام اجتماعی کمک میکند و جامعه را در برابر موج‌های خبری کاذب مقاوم‌تر می‌سازد.
تاب‌آوری رسانه‌ای در سطح اجتماعی همچنین با هویت فرهنگی پیوند عمیقی دارد.
رسانه‌ها بخشی از حافظه جمعی یک جامعه هستند و نقش مهمی در حفظ ارزش‌های فرهنگی، سنت‌ها، زبان و سبک زندگی مردم دارند.
اگر رسانه‌ها بتوانند در بحران‌ها همچنان نقش فرهنگی خود را حفظ کنند و روایت‌های درست، اصیل و متناسب با فرهنگ جامعه ارائه دهند، می‌توانند به تقویت هویت اجتماعی کمک کنند.
جامعه‌ای که از نظر فرهنگی و هویتی احساس قدرت میکند، در برابر بحران‌های رسانه‌ای نیز مقاوم‌تر است.
اما اگر رسانه‌ها دچار گسست فرهنگی شوند، روایت‌های وارداتی یا تحریف‌شده منتشر کنند یا هویت واقعی جامعه را نادیده بگیرند، تاب‌آوری اجتماعی کاهش خواهد یافت.
یکی از دیگر ابعاد اجتماعی تاب‌آوری رسانه، توان رسانه‌ها در ایجاد گفت‌وگوی اجتماعی است.
گفت‌وگو یکی از مهم‌ترین ابزارهای حل تعارض و کاهش تنش‌های اجتماعی است. رسانه‌هایی که فضای گفت‌وگو، تبادل نظر و شنیدن صدای گروه‌های مختلف اجتماعی را فراهم می‌کنند، به کاهش درگیری‌های فکری و افزایش تفاهم عمومی کمک می‌کنند.
گفت‌وگوی اجتماعی به جامعه امکان می‌دهد تا مشکلات را بهتر درک کند و راه‌حل‌های مشترک پیدا کند.
رسانه‌هایی که در برابر بحران‌ها قدرت حفظ این گفت‌وگو را دارند، تاب‌آوری اجتماعی را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهند.
تاب‌آوری رسانه‌ای یک موضوع چندلایه و پیچیده است که ابعاد اجتماعی آن نقش بنیادینی در پایداری جامعه ایفا میکند.
رسانه زمانی می‌تواند در برابر بحران‌ها مقاوم باشد که جامعه‌ای توانمند، آگاه، با اعتماد بالا و دارای همبستگی پشت آن ایستاده باشد.
تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای نه تنها به نفع رسانه‌ها است، بلکه به حفظ آرامش روانی جامعه، افزایش مشارکت اجتماعی، ایجاد اعتماد عمومی و پایداری فرهنگی کمک میکند.
دکتر علیرضا صارمی در خاتمه تاکید میکند در عصر اطلاعات که هر ثانیه میلیون‌ها پیام در سراسر جهان جابه‌جا می‌شود، تنها جوامعی موفق خواهند بود که بتوانند تاب‌آوری رسانه‌ای را به یک مهارت جمعی تبدیل کنند و از آن برای مدیریت بحران‌ها و توسعه پایدار بهره ببرند.
۱ بازدید
۰ امتیاز
۰ نظر
نظرات کاربران
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
نظر شما چیست ؟!
شما نیز می توانید نظر خود را راجب این مقاله در زیر بنویسید !
نام کامل شما * :
نام کامل خود را وارد کنید !
آدرس ایمیل شما :
آدرس ایمیل خود را وارد کنید !
متن نظر شما :
نظر خود را به فارسی در بالا بنویسید !
کد امنیتی :
کد امنیتی روبرو را وارد نمایید !
