سکافلدینگ اجتماعی به حمایت موقت و تدریجی فرد توسط افراد باتجربه‌تر گفته می‌شود.

سکافلدینگ اجتماعی (Social Scaffolding) مفهومی در روانشناسی و آموزش است که به حمایت و راهنمایی موقت یک فرد توسط دیگران، به‌ویژه افراد ماهرتر یا با تجربه‌تر، اشاره دارد تا او بتواند مهارت‌ها یا دانش جدید را یاد بگیرد و عملکرد خود را ارتقا دهد.
سکافلدینگ اجتماعی به حمایت موقت و تدریجی فرد توسط افراد باتجربه‌تر گفته می‌شود.
این مفهوم از نظریهٔ لئو ویگوتسکی (Lev Vygotsky) نشأت می‌گیرد و با مفهوم منطقهٔ رشد نزدیک (Zone of Proximal Development یا ZPD) ارتباط مستقیم دارد.

ایده اصلی این است که فرد می‌تواند با کمک و راهنمایی دیگران کارهایی را انجام دهد که به تنهایی قادر به انجام آن نیست.

ویژگی‌های اصلی سکافلدینگ اجتماعی عبارتند از:


موقت بودن:

حمایت‌ها به تدریج کاهش می‌یابند تا فرد بتواند به استقلال برسد.

هدایت و راهنمایی فعال:

فرد با توضیح، مدل‌سازی، پیشنهاد یا بازخورد هدایت می‌شود.

هماهنگی با سطح مهارت یادگیرنده:

حمایت‌ها متناسب با نیاز و توانایی فعلی فرد ارائه می‌شوند.

تمرکز بر یادگیری و رشد:

هدف اصلی ارتقای مهارت یا درک فرد است، نه فقط انجام فوری یک کار.

مثال عملی: یک معلم که به دانش‌آموز در حل مسأله ریاضی کمک می‌کند، ابتدا مراحل حل را نشان می‌دهد، سپس سوالات هدایت‌کننده می‌پرسد و به تدریج اجازه می‌دهد دانش‌آموز خودش حل کند.
سکافلدینگ اجتماعی (Social Scaffolding)  یا  داربست اجتماعی یک مفهوم مهم در روانشناسی و علوم تربیتی است که به حمایت و راهنمایی فرد از سوی افراد باتجربه‌تر اشاره دارد.

این حمایت‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که فرد بتواند مهارت‌ها یا دانش جدیدی را یاد بگیرد که به تنهایی قادر به انجام آن نیست. مفهوم سکافلدینگ اجتماعی از نظریه «ویگوتسکی» گرفته شده است که معتقد بود یادگیری به صورت اجتماعی اتفاق می‌افتد و انسان‌ها از طریق تعامل با دیگران توانایی‌های جدید کسب می‌کنند.

این حمایت‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلف ارائه شوند:
توضیح مستقیم، ارائه مثال، پرسش‌های راهنمایی‌کننده، یا حتی همکاری مستقیم در انجام یک کار.
نکته مهم این است که حمایت‌ها موقتی هستند و با پیشرفت فرد، تدریجاً کاهش می‌یابند تا فرد بتواند مستقل عمل کند. به عبارت دیگر، سکافلدینگ اجتماعی مانند داربست موقت است که برای رسیدن به مهارت‌های جدید نصب می‌شود و پس از تسلط فرد، برداشته می‌شود.

مزیت اصلی سکافلدینگ اجتماعی یا داربست اجتماعی این است که فرآیند یادگیری را از حالت فردی به حالت تعاملی و اجتماعی تبدیل می‌کند.

به جای اینکه فرد به تنهایی در مواجهه با مشکلات تلاش کند، با کمک دیگران و دریافت بازخورد، مهارت‌ها را سریع‌تر و مؤثرتر یاد می‌گیرد. همچنین، این روش باعث افزایش اعتماد به نفس، تقویت مهارت‌های حل مسئله، و ایجاد انگیزه یادگیری می‌شود.

سکافلدینگ اجتماعی یا داربست اجتماعی یعنی حمایت موقتی از یادگیرنده توسط فردی با تجربه‌تر، به گونه‌ای که یادگیرنده بتواند مهارت‌های جدید را کسب کند، سپس با کاهش تدریجی حمایت، مستقل عمل کند. این فرآیند نقش کلیدی در آموزش، تربیت کودکان، و حتی یادگیری در محیط‌های کاری دارد.


ویژگی‌های اصلی سکافلدینگ اجتماعی چیست ؟

سکافلدینگ اجتماعی یا داربست اجتماعی چند ویژگی مهم دارد که آن را از روش‌های سنتی آموزش متمایز می‌کند.

اولین ویژگی، راهنمایی فعال است.
فرد باتجربه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم یادگیرنده را هدایت می‌کند، سؤال می‌پرسد، نکات مهم را توضیح می‌دهد یا مثال‌هایی ارائه می‌دهد تا فرآیند یادگیری آسان‌تر شود.
این راهنمایی‌ها نه تنها به انتقال دانش کمک می‌کنند، بلکه یادگیرنده را به تفکر فعال و حل مسئله تشویق می‌کنند.
ویژگی دوم،همکاری و تعامل اجتماعی است.
برخلاف یادگیری انفرادی، سکافلدینگ اجتماعی بر پایه تعاملات انسانی است. یادگیری در این روش یک فرآیند مشترک است که شامل پرسش، پاسخ، بازخورد و اصلاح می‌شود. تعامل اجتماعی باعث می‌شود یادگیرنده مفاهیم را بهتر درک کند و تجربه عملی بیشتری کسب نماید.
ویژگی سوم، کاهش تدریجی حمایت است.
هدف سکافلدینگ اجتماعی این است که یادگیرنده به سطحی از مهارت برسد که بتواند بدون کمک دیگران عمل کند.
بنابراین، فرد راهنما به مرور از دخالت مستقیم خود می‌کاهد و اجازه می‌دهد یادگیرنده مستقلانه عمل کند. این ویژگی، تفاوت اصلی سکافلدینگ را با آموزش سنتی نشان می‌دهد که اغلب حمایت‌ها ثابت و مداوم هستند.
ویژگی چهارم، ارتباط با منطقه رشد نزدیک (ZPD) است.
. این مفهوم از نظریه ویگوتسکی آمده است و به حوزه‌ای اشاره دارد که فرد قادر به انجام کارهایی با کمک دیگران است اما به تنهایی قادر به انجام آن نیست.
سکافلدینگ اجتماعی دقیقاً در این حوزه عمل می‌کند و یادگیرنده را به مرز توانایی‌هایش می‌رساند.
با رعایت این ویژگی‌ها، سکافلدینگ اجتماعی یک ابزار مؤثر برای تقویت یادگیری، افزایش اعتماد به نفس، و ارتقای مهارت‌های شناختی و اجتماعی محسوب می‌شود.

نمونه‌های سکافلدینگ اجتماعی
نمونه‌های سکافلدینگ اجتماعی در زندگی روزمره بسیار دیده می‌شوند.
یکی از متداول‌ترین مثال‌ها، یادگیری مهارت‌های کودکان توسط والدین است.
برای مثال، والدین ابتدا نشان می‌دهند چگونه بند کفش ببندیم و سپس اجازه می‌دهند کودک خودش تلاش کند.
در این مثال، راهنمایی اولیه و کمک موقتی، کودک را قادر می‌سازد مهارت را یاد بگیرد و سپس مستقل عمل کند.
در محیط مدرسه، معلمان نیز از سکافلدینگ اجتماعی استفاده می‌کنند.
مثلاً هنگام آموزش ریاضی، معلم به جای ارائه مستقیم جواب، با پرسش‌های راهنمایی‌کننده دانش‌آموز را هدایت می‌کند. دانش‌آموز با تفکر و تجربه، خود به پاسخ درست می‌رسد و مهارت حل مسئله را به صورت فعال یاد می‌گیرد.
در محیط کاری، سکافلدینگ اجتماعی به شکل مربیگری و راهنمایی همکاران تازه‌کار دیده می‌شود.
یک کارمند باتجربه می‌تواند مراحل انجام یک پروژه پیچیده را نشان دهد و سپس اجازه دهد همکار جدید خودش اقدام کند. در طول این فرآیند، بازخورد مستمر و اصلاح اشتباهات، یادگیرنده را سریع‌تر به سطح عملکرد مطلوب می‌رساند.
نمونه دیگر، یادگیری مهارت‌های زندگی و اجتماعی است. برای مثال، یک نوجوان با کمک والدین یا مربیان می‌تواند مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری یا مدیریت زمان را بیاموزد.
حمایت اجتماعی موقتی باعث می‌شود نوجوان اعتماد به نفس پیدا کند و مهارت‌ها را در زندگی واقعی اعمال کند.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که سکافلدینگ اجتماعی یک ابزار قابل استفاده در همه حوزه‌های زندگی است و نه تنها یادگیری آکادمیک، بلکه رشد مهارت‌های عملی و اجتماعی را نیز تقویت می‌کند.


اهمیت سکافلدینگ اجتماعی

سکافلدینگ اجتماعی اهمیت زیادی در یادگیری و رشد فردی دارد.
اولین نکته مهم، تسریع فرآیند یادگیری است.
وقتی یادگیرنده حمایت و بازخورد دریافت می‌کند، اشتباهات خود را سریع‌تر اصلاح می‌کند و مهارت‌ها را سریع‌تر یاد می‌گیرد.
این موضوع در محیط‌های آموزشی و کاری باعث افزایش کارایی و کاهش زمان یادگیری می‌شود.
دومین نکته، افزایش اعتماد به نفس و خوداتکایی است.
وقتی یادگیرنده می‌بیند که می‌تواند با کمک دیگران مهارت جدیدی یاد بگیرد و سپس مستقل عمل کند، اعتماد به نفسش افزایش می‌یابد و انگیزه بیشتری برای یادگیری پیدا می‌کند.
سومین نکته،ارتقای مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی است.
سکافلدینگ اجتماعی یادگیرنده را تشویق می‌کند تا مسائل را خود تحلیل کند و با راهنمایی محدود، راه‌حل‌های خلاقانه پیدا کند. این مهارت‌ها در زندگی شخصی و حرفه‌ای بسیار ارزشمند هستند.
چهارمین نکته، ترویج یادگیری تعاملی و اجتماعی است.

سکافلدینگ اجتماعی یادگیری را از حالت انفرادی به تعامل جمعی منتقل می‌کند و باعث می‌شود فرد مهارت‌های ارتباطی و همکاری با دیگران را نیز تقویت کند.
سکافلدینگ اجتماعی نقش کلیدی در توسعه مهارت‌ها، رشد شناختی و اجتماعی، و آماده‌سازی فرد برای فعالیت‌های مستقل دارد.

این روش نه تنها یادگیری را مؤثرتر می‌کند، بلکه باعث می‌شود فرد اعتماد به نفس، مهارت‌های عملی، و توانایی حل مسئله را به طور همزمان کسب کند.

رابطه بین سکافلدینگ اجتماعی (Social Scaffolding) و تاب‌آوری (Resilience) بسیار جالب و عملی است، زیرا هر دو مفهوم حول حمایت، رشد، و توانمندی فرد در مواجهه با چالش‌ها می‌چرخند.

نقش سکافلدینگ اجتماعی در تقویت تاب‌آوری چیست ؟

سکافلدینگ اجتماعی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند تاب‌آوری فرد را افزایش دهد:

الف. پشتیبانی اجتماعی و امنیت روانی

وقتی افراد با راهنمایی و حمایت دیگران (معلم، والدین، دوستان، مربیان) مواجه می‌شوند، احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند.

این حس امنیت باعث می‌شود فرد در مواجهه با چالش‌ها

اضطراب کمتری داشته و با اعتماد به نفس بیشتری عمل کند

، که اساس تاب‌آوری است.

ب. توسعه مهارت حل مسئله و خودکارآمدی

سکافلدینگ، فرد را مرحله به مرحله در مسیر یادگیری و حل مشکلات هدایت می‌کند.

وقتی فرد یاد می‌گیرد که چگونه بر مشکلات غلبه کند و تصمیمات مؤثر بگیرد، مهارت‌های مقابله‌ای او تقویت می‌شود، و این همان تاب‌آوری رفتاری است.

ج. تقویت انعطاف‌پذیری شناختی

در فرآیند سکافلدینگ، فرد یاد می‌گیرد که

از راهکارهای مختلف استفاده کند و خطاها را تجربه و اصلاح کند

.

این تجربه باعث افزایش انعطاف‌پذیری ذهنی و توانایی سازگاری با شرایط جدید می‌شود، که جزء مهم تاب‌آوری روانی است.

د. کاهش خطر شکست و افزایش انگیزه

با حمایت موقت، فرد فرصت می‌یابد بدون فشار زیاد، مهارت‌های جدید را تجربه کند.

تجربه موفقیت حتی در مراحل کوچک باعث افزایش اعتماد به نفس و تاب‌آوری عاطفی می‌شود.

 
دکترمحمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری یادآور میگردد رشد انسان بدون ارتباط و تعامل اجتماعی ممکن نیست.از نظر معنایی، سکافلدینگ اجتماعی را می‌توان بخش عملی یا فرآیندی تاب‌آوری اجتماعی دانست.چنانچه هدفمند، ساختاریافته و قابل کاهش تدریجی باشد.