سلامت روان یک حق انسانی است و نباید تحت تأثیر نابرابر و فقر قرار گیرد.

فقر و نابرابری اجتماعی از مهم‌ترین عواملی هستند که سلامت روان افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

فشار مالی، تبعیض اجتماعی و محدودیت فرصت‌ها باعث می‌شود که افراد دچار فشار روانی دائمی شوند و توانایی مقابله با چالش‌های زندگی کاهش یابد.
کودکان و نوجوانانی که در محیط‌های نابرابر رشد می‌کنند، اغلب با مشکلات تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و اختلالات رفتاری روبه‌رو می‌شوند، زیرا نبود منابع و فرصت‌های برابر بر رشد ذهنی و اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.

یکی از مهم‌ترین عوامل روانی در جوامع نابرابر، مقایسه اجتماعی است.
افراد با مشاهده تفاوت‌های اقتصادی و اجتماعی با دیگران، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند و احساس ناکافی بودن پیدا می‌کنند. این مقایسه دائمی باعث افزایش استرس و نگرانی می‌شود و سلامت روان را تهدید می‌کند.

دکتر محمدرضا مقدسی پدر و بنیانگذار تاب آوری ایران معتقد است فقر دشمن تاب آوری است بنابراین، کاهش نابرابری و فراهم کردن فرصت‌های برابر می‌تواند نقش مهمی در بهبود سلامت روان افراد داشته باشد و زندگی اجتماعی و روانی آن‌ها را بهبود ببخشد. توجه به عدالت اجتماعی نه تنها رفاه اقتصادی بلکه سلامت روانی جامعه را نیز تضمین می‌کند.

فقر و نابرابری اجتماعی از مهم‌ترین عواملی هستند که سلامت روان افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
این تأثیرات معمولاً در طولانی‌مدت و به صورت مستقیم و غیرمستقیم ظاهر می‌شوند و زندگی روزمره افراد را تحت فشار قرار می‌دهند. افراد محروم و کم‌درآمد در مقایسه با کسانی که از وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهتری برخوردار هستند، بیشتر در معرض مشکلات روانی قرار دارند. استرس مزمن، اضطراب، افسردگی و حتی برخی اختلالات رفتاری از جمله پیامدهای شایع نابرابری اجتماعی هستند.

یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که فقر سلامت روان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، فشار مالی مداوم است. وقتی فردی با کمبود منابع مالی مواجه می‌شود، همیشه نگران تأمین نیازهای اولیه مانند غذا، مسکن و خدمات درمانی است. این فشار دائمی می‌تواند باعث بروز استرس شدید و مزمن شود و حتی سلامت جسمانی فرد را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که در فقر زندگی می‌کنند، سطح بالاتری از هورمون‌های استرس مانند کورتیزول دارند و همین مسئله می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند بی‌خوابی، سردردهای مزمن و ضعف سیستم ایمنی شود.

علاوه بر فشار مالی، تبعیض اجتماعی و محدودیت فرصت‌ها نیز نقش مهمی در سلامت روان دارند. در جوامعی که نابرابری اجتماعی و اقتصادی گسترده است، افراد محروم ممکن است به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادی خود احساس نادیده گرفته شدن، طرد شدن یا بی‌ارزشی کنند.
این احساسات منفی می‌توانند اعتماد به نفس فرد را کاهش دهند و احساس ناکافی بودن ایجاد کنند. همچنین محدودیت دسترسی به فرصت‌های شغلی، آموزشی و اجتماعی می‌تواند باعث شود که افراد نتوانند توانایی‌ها و استعدادهای خود را شکوفا کنند، که این خود منجر به نارضایتی و افسردگی می‌شود.

کودکان و نوجوانان یکی از گروه‌هایی هستند که بیشترین آسیب را از فقر و نابرابری اجتماعی می‌بینند. رشد در محیط‌های نابرابر می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدتی بر سلامت روان آن‌ها داشته باشد. کودکان محروم بیشتر در معرض مشکلات تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و اختلالات رفتاری قرار دارند. وقتی کودک احساس می‌کند که منابع، فرصت‌ها و امکاناتی که همسالانش دارند، برای او در دسترس نیست، ممکن است دچار احساس ناکافی بودن و سرخوردگی شود. این احساسات منفی می‌تواند در طولانی‌مدت باعث مشکلات روانی جدی مانند اضطراب و افسردگی شود.

یکی از مهم‌ترین عوامل روانی که در جوامع نابرابر مشاهده می‌شود، مقایسه اجتماعی است. انسان‌ها به طور طبیعی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند تا جایگاه و ارزش خود را بسنجند. در جوامع نابرابر، این مقایسه‌ها بیشتر باعث ایجاد استرس و فشار روانی می‌شوند. وقتی فرد تفاوت‌های اقتصادی و اجتماعی خود با دیگران را می‌بیند، ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و احساس ناکافی بودن پیدا کند. این فرآیند می‌تواند به تدریج باعث ایجاد افسردگی، اضطراب و حتی مشکلات رفتاری شود.

علاوه بر این، فشارهای اجتماعی ناشی از مقایسه و تبعیض می‌تواند روابط فردی و اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. افرادی که احساس می‌کنند در جامعه ارزش کافی ندارند یا فرصت‌هایشان محدود است، ممکن است کمتر در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت کنند و ارتباطات اجتماعی آن‌ها ضعیف شود.
این انزوای اجتماعی خود عامل مهمی در ایجاد و تشدید مشکلات روانی است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد با شبکه‌های اجتماعی ضعیف و حمایت کم، بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب قرار دارند.

یکی دیگر از اثرات نابرابری اجتماعی بر سلامت روان، احساس ناامنی و بی‌ثباتی است.
افرادی که در فقر زندگی می‌کنند یا از نظر اجتماعی در موقعیت پایین‌تری قرار دارند، ممکن است همیشه نگران آینده باشند. این نگرانی می‌تواند باعث استرس مزمن و اختلال در عملکرد روزمره شود. کودکان و نوجوانانی که در چنین محیط‌هایی رشد می‌کنند، ممکن است رفتارهای پرخطر یا واکنش‌های هیجانی شدید نشان دهند. آن‌ها یاد می‌گیرند که زندگی پر از تهدید و خطر است و این دیدگاه می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و باعث بروز مشکلات روانی مزمن شود.

تأثیر فقر و نابرابری بر سلامت روان فقط محدود به مشکلات فردی نیست. این مسئله می‌تواند به سلامت روان جامعه نیز آسیب برساند. وقتی بخش بزرگی از جامعه با فقر و نابرابری دست و پنجه نرم می‌کند، میزان جرم، خشونت و رفتارهای ضد اجتماعی افزایش می‌یابد.
استرس و فشار روانی جمعی می‌تواند باعث کاهش سطح اعتماد اجتماعی، افزایش تنش‌های اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی شود. در این شرایط، حمایت‌های اجتماعی و خدمات بهداشت روانی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند.

راهکارهای مقابله با اثرات منفی فقر و نابرابری بر سلامت روان متعدد هستند و هم در سطح فردی و هم در سطح اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرند. از منظر فردی، ایجاد مهارت‌های مقابله با استرس، تقویت روابط اجتماعی و حمایت از کودکان و نوجوانان می‌تواند به کاهش اثرات منفی کمک کند. همچنین، آموزش مهارت‌های مالی و ایجاد فرصت‌های شغلی و تحصیلی برای افراد محروم می‌تواند تا حد زیادی فشار روانی ناشی از فقر را کاهش دهد.

از منظر اجتماعی، کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی، دسترسی عادلانه به خدمات آموزشی و بهداشتی و ایجاد سیاست‌های حمایتی برای خانواده‌ها می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر سلامت روان جامعه داشته باشد. دولت‌ها و سازمان‌های اجتماعی می‌توانند با ارائه برنامه‌های حمایت مالی، تسهیل دسترسی به خدمات درمانی و روان‌درمانی و کاهش تبعیض اجتماعی، بهبود سلامت روان جامعه را تسریع کنند.

علاوه بر سیاست‌های کلان، رسانه‌ها و جامعه نیز نقش مهمی در کاهش اثرات نابرابری دارند.
ایجاد فرهنگ همدلی و حمایت اجتماعی، آموزش همزیستی و کاهش مقایسه‌های اجتماعی مضر می‌تواند به افراد کمک کند تا احساس ارزشمندی و امنیت بیشتری داشته باشند. برنامه‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان که مهارت‌های روانی و اجتماعی آن‌ها را تقویت می‌کند، می‌تواند مقاومت آن‌ها در برابر فشارهای ناشی از نابرابری را افزایش دهد.

 فقر و نابرابری سلامت روان افراد و جامعه را نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فشار مالی، تبعیض اجتماعی، محدودیت فرصت‌ها، مقایسه اجتماعی و احساس ناکافی بودن از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که باعث ایجاد استرس، اضطراب و افسردگی می‌شوند. کودکان و نوجوانانی که در محیط‌های نابرابر رشد می‌کنند، بیشترین آسیب را می‌بینند و این آسیب‌ها می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.

توجه به سلامت روان در جوامع نابرابر نیازمند اقدامات چندجانبه است. از حمایت فردی و خانوادگی گرفته تا سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی گسترده، همه می‌توانند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی فقر و نابرابری داشته باشند. ایجاد فرصت‌های برابر، کاهش تبعیض و ایجاد حمایت‌های روانی و اجتماعی می‌تواند کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد و جامعه‌ای سالم‌تر و شادتر بسازد.

سلامت روان یک حق انسانی است و نباید تحت تأثیر نابرابری‌ها و فقر قرار گیرد.
با شناخت دقیق اثرات فقر و نابرابری و ایجاد اقدامات حمایتی و پیشگیرانه، می‌توان جوامعی ساخت که افراد در آن‌ها احساس ارزشمندی، امنیت و رضایت داشته باشند. این اقدامات نه تنها به بهبود سلامت روان کمک می‌کنند، بلکه باعث رشد و توسعه پایدار جامعه نیز می‌شوند.