مریم فرجی روانشناس و مدرس مهارتهای زندگی معتقد است مهم‌ترین و مؤثرترین رویکرد در درمان اعتیاد رفتاری، درمان شناختی-رفتاری یا CBT است.

برای بررسی مؤثرترین درمان اعتیاد رفتاری باید به روش‌های روانشناسی و روان‌درمانی بپردازیم که در سال ۲۰۲۵ بر اساس تحقیقات و تجارب بالینی جواب داده‌اند. اعتیاد رفتاری به حالتی گفته می‌شود که فرد بدون مصرف مواد مخدر، دچار وابستگی به فعالیت‌های خاصی مثل قمار، خرید، بازی‌های اینترنتی، یا اعتیاد به تلفن همراه می‌شود. این نوع اعتیاد هم همانند اعتیادهای دارویی، نیازمند درمان تخصصی و جامع است.

مریم فرجی روانشناس و مدرس مهارتهای زندگی معتقد است مهم‌ترین و مؤثرترین رویکرد در درمان اعتیاد رفتاری، درمان شناختی-رفتاری یا CBT است. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری مضر که باعث اعتیاد می‌شوند را شناسایی و اصلاح کند. این تکنیک به جای تمرکز صرف بر توقف رفتار اعتیادی، به دنبال تغییر ساختاری در طرز فکر، باورها و واکنش‌های فرد است.

به گزارش میگنا درمان شناختی-رفتاری به فرد می‌آموزد چگونه در مقابل وسوسه‌ها و محرک‌های محیطی مقاومت کند، احساسات و استرس را مدیریت نماید، مهارت‌های حل مسئله و نه گفتن را تقویت کند. همچنین برنامه‌ریزی برای موقعیت‌هایی که احتمال عود اعتیاد دارند، جزئی از CBT است. این روش همیشه همراه با حمایت‌های اجتماعی و در برخی مواقع درمان دارویی، اثرگذاری بالاتری دارد.

در کنار CBT، روش مصاحبه انگیزشی (MI) نیز بسیار مؤثر است. این رویکرد به فرد کمک می‌کند تا انگیزه درونی خود برای ترک رفتار اعتیادی را افزایش دهد. در MI میزان دوگانگی و تعارض بین ارزش‌ها و رفتارها بررسی می‌شود تا فرد به نتیجه‌گیری برسد که باید تغییر کند، بدون آنکه احساس اجبار شود. این ایجاد انگیزه به خود فرد سبب می‌شود تغییرات پایدارتر و عمیق‌تر اتفاق بیفتد.

روش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی مانند درمان پذیرش و تعهد (ACT) و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) در درمان اعتیاد رفتاری به کار می‌روند. این روش‌ها به فرد کمک می‌کنند که نسبت به افکار و احساسات اعتیادآور آگاه شود و آن‌ها را بدون واکنش‌های فوری و خود تخریبی بپذیرد. این شیوه‌ها توانایی تنظیم هیجانات و تحمل پریشانی را افزایش می‌دهند و به کنترل تکانه‌ها یاری می‌رسانند.

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) نیز یکی از روش‌های مؤثر است که به خصوص برای افرادی با اختلالات هیجانی و مشکلات همزمان روانی کاربرد دارد. DBT به بهبود تنظیم هیجان،رفتارهای مقابله‌ای و مهارت‌های بین‌فردی کمک می‌کند و در درمان اعتیاد رفتاری نقش مکمل دارد.

علاوه بر این رویکردهای روان‌درمانی، درمان‌های گروهی و حمایت‌های خانوادگی جایگاه مهمی دارند. حضور در گروه‌های حمایتی به افراد احساس تعلق می‌دهد و از انزوا و تنهایی جلوگیری می‌کند. همچنین خانواده درمانی باعث بهبود روابط آسیب دیده و افزایش حمایت‌های اجتماعی برای فرد معتاد می‌شود که نقش مهمی در حفظ بهبودی دارد.

ورزش منظم و فعالیت‌های بدنی نیز جزء مکمل‌های درمان اعتیاد رفتاری هستند. ورزش باعث ترشح هورمون‌های مرتبط با احساس خوب مثل اندورفین می‌شود که خلق مثبت ایجاد می‌کند و به کاهش نیازهای روانی به رفتار اعتیادی کمک می‌کند. تنظیم یک برنامه منظم روزانه شامل فعالیت‌های کاری، تفریحی و استراحت از بازگشت به رفتار اعتیادی جلوگیری می‌کند.

روش‌های نوین نیز در درمان اعتیاد رفتاری مطرح هستند؛ از جمله نوروفیدبک که از تکنولوژی‌های علوم اعصاب برای تنظیم فعالیت مغزی استفاده می‌کند و می‌تواند توانایی کنترل تکانه‌ها را افزایش دهد. دارودرمانی معمولاً به تنهایی برای اعتیاد رفتاری کاربرد ندارد اما در برخی موارد همراه روان‌درمانی برای کنترل اضطراب یا افسردگی به کار می‌رود.

در نهایت، ترک اعتیاد رفتاری فرایندی است که فقط به حذف رفتار اعتیادی ختم نمی‌شود، بلکه تغییر در سبک زندگی، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای، بهبود روابط اجتماعی و ارتقاء بهباشی و سلامت روانی فرد را شامل می‌شود. ترکیب روش‌های درمان شناختی-رفتاری، مصاحبه انگیزشی، ذهن‌آگاهی، حمایت‌های گروهی و خانوادگی و تقویت جنبه‌های جسمی و روانی بهترین نتیجه را می‌دهد.

مریم فرجی نویسنده خانه تاب آوری در خاتمه یادآور میشود درمان اعتیاد رفتاری «درمان شناختی رفتاری» است که با هدف بازسازی افکار و رفتار، پیشگیری از عود، و حمایت‌های روانی-اجتماعی همراه می‌شود. «مصاحبه انگیزشی» و «مدیریت هیجان» نیز از روش‌های تکمیلی و مؤثر هستند.
مهم‌ترین راهکارهای درمان اعتیاد رفتاری، روان‌درمانی تخصصی، تمرین‌های ذهن‌آگاهی، حضور در گروه‌های حمایتی و ایجاد یک برنامه منظم زندگی سالم است. همچنین روش‌های نوین نوروفیدبک و درمان‌های مکمل به روند درمان قدرت بیشتری می‌دهند.