مددکاری اجتماعی در نظام سلامت یکی از عوامل کلیدی برای ارتقای کیفیت خدمات درمانی و حمایت کامل از بیماران و خانواده‌های آنان محسوب می‌شود.
این حوزه تخصصی با هدف تسهیل دسترسی افراد به مراقبت‌های بهداشتی، ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی و تقویت شبکه‌های حمایت اجتماعی فعالیت می‌کند.


مددکاران اجتماعی در نظام سلامت به عنوان رابطی میان بیمار، خانواده، تیم درمانی و جامعه عمل می‌کنند تا علاوه بر رفع نیازهای روانی و اجتماعی بیمار، مشکلات اقتصادی، حقوقی و فرهنگی او نیز مورد توجه قرار گیرد و مداخلات جامع و مؤثر فراهم شود.

نظام سلامت، که شامل کل ساختارهای مرتبط با ارائه خدمات پزشکی و بهداشتی است، به مددکاران اجتماعی نیازمند است تا نقش مؤثری در فرایندهای درمانی ایفا کنند.
مددکاری اجتماعی سلامت نه تنها به تشخیص و مداخله در مشکلات شخصی بیمار محدود می‌شود، بلکه در سطوح جمعی نیز به توسعه برنامه‌های پیشگیری، آموزش سلامت و ترویج سبک زندگی سالم کمک می‌کند.
این رویکرد کل‌نگر متفاوت از مدل سنتی پزشکی صرفا بر بیماری، مددکار اجتماعی سلامت با توجه به شرایط اجتماعی اقتصادی، فرهنگی و محیطی بیمار، برنامه‌ریزی‌هایی جامع‌تر ارائه می‌دهد که بر بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از بروز مشکلات بعدی تمرکز دارد.

اهمیت مددکاری اجتماعی در نظام سلامت در ابتدا به دلیل پیچیدگی‌های مسائل مرتبط با سلامت روانی و شرایط حاد پزشکی که بیماران با آن مواجه هستند، مشخص شد.

مددکاران اجتماعی، با دانش تخصصی در حوزه‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی و حقوق، این امکان را یافتند که مراجعین را از لحاظ روانی حمایت کنند و دسترسی به خدمات درمانی را تسهیل نمایند. آن‌ها وظیفه دارند موانعی که بیماران از نظر اقتصادی، فرهنگی، زبانی و روانی در فرایند درمان با آن‌ها مواجه‌اند را شناسایی کرده و راهکارهای متناسب ارائه دهند. چنین نقشی موجب شده است کمک به کاهش ترک درمان و بهبود نتایج سلامت به صورت قابل توجهی ارتقا یابد.

از لحاظ عملکرد، مددکاران اجتماعی در نظام سلامت در بخش‌های مختلفی از جمله بیمارستان‌ها، مراکز بهداشت، کلینیک‌های تخصصی و مراکز توان‌بخشی فعالیت می‌کنند.
آن‌ها علاوه بر ارائه خدمات حمایتی و مشاوره به بیماران و خانواده‌هایشان، نقش واسطه بین بیمار و سایر نهادهای حمایتی از جمله سازمان‌های بیمه، خدمات اجتماعی و ارگان‌های حقوقی را بر عهده دارند. مددکار اجتماعی در این حوزه می‌تواند در فرایند ترخیص بیمار نیز نقش مهمی ایفا نماید، به گونه‌ای که هماهنگی بازتوانی، مراقبت‌های پس از ترخیص و حمایت خانواده به درستی انجام شود و خطر بستری مجدد کاهش یابد.

نقش مددکار اجتماعی در تشخیص اولیه مشکلات اجتماعی که ممکن است بر فرآیند درمان تأثیر منفی گذارد، بسیار حیاتی است.
به طور مثال، بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، مشکلات مالی، فقدان حمایت اجتماعی و مسائل مرتبط با مسکن و اشتغال ممکن است باعث شود درمان مؤثر نباشد.
مددکاران اجتماعی با انجام ارزیابی‌های دقیق، این مشکلات را شناسایی کرده و به ارائه خدمات مناسب همچون برقراری ارتباط با مؤسسات خیریه، دریافت کمک‌های معیشتی، دسترسی به سرویس‌های توانبخشی و خدمات روانشناسی اقدام می‌کنند.

همچنین توجه به سلامت روانی بیمار، به خصوص در مواجهه با استرس‌های ناشی از بیماری، نقش کلیدی در بهبود کلی سلامت دارد که مددکار اجتماعی آن را پیگیری و حمایت می‌کند.

یکی دیگر از کارکردهای مهم مددکاری اجتماعی در نظام سلامت، آموزش و آگاهی‌بخشی به بیماران و خانواده‌ها درباره بیماری، نحوه مدیریت آن و پیشگیری از عود بیماری است.
این آموزش‌ها علاوه بر افزایش دانش بهداشتی، باعث افزایش خودکارآمدی بیماران در مدیریت سلامت شخصی می‌شود. مددکاران اجتماعی همچنین در طراحی برنامه‌های حمایت اجتماعی و اجتماعی‌سازی مجدد بیماران نقشی موثر دارند، به ویژه برای کسانی که پس از درمان نیازمند بازتوانی جسمی و اجتماعی هستند یا دچار اختلالات روانی می‌باشند.

در سیستم‌های بهداشتی مدرن، مددکاری اجتماعی نقش کلیدی در ارتقای عدالت سلامت ایفا می‌کند.

به کمک این حرفه، دسترسی به خدمات سلامت برای گروه‌های محروم و آسیب‌پذیر مانند افراد با معلولیت، اقشار کم‌درآمد، زنان سرپرست خانوار و پناهندگان تسهیل می‌شود.

مددکاران اجتماعی با شناخت دقیق مشکلات این گروه‌ها، مداخلات ویژه و برنامه‌ریزی مبتنی بر شواهد را اجرا می‌کنند که هدف اصلی آن رفع موانع اجتماعی و ارتقای فرصت‌های برابر در حوزه سلامت است.

با توجه به مدیریت بحران‌های بهداشتی مانند همه‌گیری‌ها، نقش مددکاری اجتماعی در نظام سلامت پررنگ‌تر می‌شود.

مددکاران اجتماعی به عنوان بخشی از تیم‌های واکنش بحران، در شناسایی نیازهای اجتماعی، حمایت روانی و تقویت توانمندی‌های فردی و اجتماعی بیماران و خانواده‌های آن‌ها نقش بر عهده دارند. وظایف آن‌ها در این شرایط شامل ارائه اطلاعات درست، کاهش استرس‌های روانی، تسهیل ارتباط میان بیماران و خدمات درمانی و سازماندهی منابع حمایتی است.

از منظر سیاست‌گذاری نیز، مددکاری اجتماعی در نظام سلامت به عنوان صدای مراجعین و اجرای برنامه‌های عدالت‌محور به دولت کمک می‌کند تا ساختارهای سلامت را به سمت پاسخگویی بهتر و انسان‌محورتر هدایت نماید.
پژوهش‌های اجتماعی و ارزیابی تاثیر برنامه‌های بهداشتی، توسط مددکاران اجتماعی انجام می‌شود تا بهبود مستمر در ارائه خدمات حاصل گردد. همچنین آن‌ها در آموزش دانشجویان رشته‌های پزشکی، روانشناسی و پیراپزشکی نقش دارند تا به ترویج فرهنگ همکاری میان حرفه‌ای در نظام سلامت و ارتقای مراقبت جامع کمک کنند.

در نهایت مدرنیزه کردن نظام سلامت نیازمند یکپارچگی حرفه‌ای و تعامل میان تخصص‌ها است.
مددکاری اجتماعی با رویکرد جامع و بین‌رشته‌ای خود به تقویت جنبه‌های انسانی و اجتماعی درمان می‌پردازد و نقش سازنده‌ای در تحقق اهداف سلامت جهانی ایفا می‌کند.
اهمیت مددکار اجتماعی در کیفیت بخشی و رضایت بیماران، کاهش هزینه‌های اضافی به دلیل کاهش عود بیماری‌ها و ایجاد شبکه‌های حمایتی قوی در جامعه غیر قابل انکار است.

بنابراین وجود مددکاران اجتماعی متخصص در نظام سلامت از جمله الزامات سیستم‌های بهداشتی موفق و پایدار می‌باشد.

این حوزه روند رو به رشد داشته و با توجه به تغییرات جمعیتی، افزایش بیماری‌های مزمن و نیاز فزاینده به مراقبت‌های روانی و اجتماعی، ضرورت توجه بیشتر به مدکار اجتماعی در ساختارهای بهداشتی کشورها دوچندان شده است. لذا سیاست‌گذاران و مدیران نظام سلامت باید افق‌های جدیدی برای توسعه این حرفه در مراکز درمانی ایجاد کرده و زیرساخت‌های آموزشی و حمایتی لازم را فراهم نمایند تا مددکاران اجتماعی بتوانند به نحو احسن نقش محوری خود را در خدمت به سلامت جامعه ایفا کنند.