اخلاق حرفه‌ای در مددکاری اجتماعی یکی از مهم‌ترین ارکان این حرفه است که به عنوان یک وظیفه شناخته می‌شود , به منزله یک رسالت بزرگ انسانی و اجتماعی مطرح است.
این اخلاق پایه و اساس تعامل مددکار با مراجعان، همکاران و جامعه است و تضمین‌کننده کیفیت، عدالت و احترام در ارائه خدمات اجتماعی می‌باشد.

*
سمیرا زارعی
روانشناس و همیار سلامت


مددکاری اجتماعی از جمله حرفه‌هایی است که مستقیماً با انسان‌ها و مسائل پیچیده زندگی آن‌ها سر و کار دارد.
به همین دلیل، رعایت اصول اخلاقی در این حرفه نه تنها یک الزام قانونی و حرفه‌ای است بلکه یک ضرورت انسانی به شمار می‌رود.
اخلاق حرفه‌ای در مددکاری اجتماعی چارچوبی را فراهم می‌آورد که مددکاران بتوانند با حفظ کرامت انسانی و رعایت عدالت، خدماتی درخور و احترام‌آمیز به مراجعان ارائه دهند.
این اخلاق، به عنوان چراغ راهنمای مددکار اجتماعی، تضمین می‌کند که روابط کاری مبتنی بر اعتماد، امانت‌داری و مسئولیت‌پذیری شکل بگیرد و مراجعان در فضایی امن و حمایت‌شده خدمات دریافت کنند.

احترام به کرامت انسانی، حفظ حریم خصوصی و رعایت عدالت  
از اصلی‌ترین وجوه اخلاق حرفه‌ای در مددکاری اجتماعی، احترام به کرامت و حقوق انسانی تمامی مراجعان است.
مددکار اجتماعی باید باور داشته باشد که هر فرد، فارغ از نژاد، جنسیت، مذهب، یا وضعیت اقتصادی و اجتماعی، شایسته احترام و حمایت است.
همچنین حفظ حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات مراجعان، یکی از تعهدات اساسی هر مددکار است.
هرگونه افشای اطلاعات شخصی جز در موارد الزام قانونی و با رضایت مراجع، ممنوع است و رعایت این اصل باعث ایجاد اعتماد و اطمینان در رابطه مددکار و مددجو می‌شود.
رعایت عدالت در ارائه خدمات به این معناست که هیچ تبعیضی در برخورد با مراجعان به وجود نیاید و مددکار باید با انصاف کامل به تمامی افراد خدمت نماید، به گونه‌ای که هر فرد احساس کند در دریافت خدمات، مورد احترام و توجه برابر قرار گرفته است.

مسئولیت‌پذیری و صداقت مددکار اجتماعی  
یکی دیگر از اصول بنیادین اخلاق حرفه‌ای، مسئولیت‌پذیری مددکار است.
این مسئولیت‌پذیری به معنای قبول تعهد نسبت به پیامدهای تصمیم‌ها و اقدامات مددکار در قبال مراجعان و جامعه است.
مددکار باید با دقت و با نظر به بهترین منافع مراجع، عمل کند و در صورت بروز خطا، تلاش کند آن را جبران و اصلاح نماید.
صداقت نیز از ارکان مهم این اخلاق است که باعث می‌شود کمک‌رسانی بر پایه راستی و شفافیت انجام شود.
حفظ صداقت ارتباط مددکار با مددجو را تقویت می‌کند و امکان ایجاد روابط بلندمدت و موثر را فراهم می‌آورد.

اجتناب از رفتار آسیب‌رسان و حفظ تعهد اخلاقی  
مددکار اجتماعی باید همواره از هر گونه رفتار یا اقدامی که ممکن است به مراجع آسیب برساند خودداری کند.
این تعهد اخلاقی بر پایه اصل "اول ضرر نرسان" استوار است که یادآور می‌شود مددکار باید بیشترین تلاش خود را جهت حمایت، توانمندسازی و ارتقاء شرایط زندگی مراجع به کار گیرد و از هرگونه مداخله نابجا یا سوءاستفاده اخلاقی، مالی یا روانی جلوگیری کند.
تعهد اخلاقی بالای مددکار، او را ملزم می‌کند که آموزش‌های مستمر ببیند و دانش حرفه‌ای خود را به‌روز نگه دارد تا بتواند خدماتی با کیفیت، علمی و موثر ارائه دهد.

دانش، مهارت و رعایت مرزهای حرفه‌ای  
اخلاق حرفه‌ای مستلزم داشتن دانش و مهارت کافی در حوزه‌های مختلف مددکاری اجتماعی است.
این دانش به مددکار کمک می‌کند تا تشخیص دهد چه زمانی کمک یا مداخله لازم است و چگونه باید مرزهای حرفه‌ای را حفظ کند تا از هر گونه تقابل منافع یا رابطه غیرحرفه‌ای پیشگیری شود.
مرز حرفه‌ای به معنای حفظ فاصله مناسب بین مددکار و مراجع است به گونه‌ای که رابطه‌ای خنثی، محترمانه و مبتنی بر اعتماد شکل گیرد.
این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا هرگونه هیجانات یا روابط شخصی می‌تواند به منافع مراجع آسیب برساند و کیفیت خدمات را کاهش دهد.

اهمیت اخلاق حرفه‌ای در ارتقاء کیفیت خدمات اجتماعی  
رعایت دقیق اخلاق حرفه‌ای نقش بنیادینی در افزایش کیفیت خدمات مددکاری اجتماعی دارد.
وقتی مددکار با تعهد کامل به اصول اخلاقی عمل می‌کند، مراجع احساس امنیت می‌کند و اعتماد او به مددکار افزایش می‌یابد.
این اعتماد شرایطی را فراهم می‌سازد که مراجع به راحتی مشکلات و نیازهای خود را بیان کند و در روند حل آنها مشارکت فعال داشته باشد.
بنابراین، اخلاق حرفه‌ای نه تنها باعث حفظ کرامت انسانی می‌شود بلکه به توانمندسازی مراجعان و بهبود وضعیت اجتماعی آن‌ها نیز کمک می‌کند.
همچنین اخلاق حرفه‌ای، اعتبار و وجهه حرفه ای مددکاری اجتماعی را نزد جامعه افزایش داده و به توسعه پایدار این حرفه کمک می‌نماید.

اخلاق حرفه‌ای در مددکاری اجتماعی فراتر از قواعد و مقررات است؛ آن، یک تعهد قلبی و انسانی است که بر پایه احترام، عدالت، مسئولیت و صداقت بنا شده و هر مددکار را ملزم می‌سازد تا در تمامی تعاملات خود با مراجعان و جامعه، این ارزش‌ها را سرلوحه قرار دهد.
تنها از این طریق است که مددکاری اجتماعی می‌تواند به بهبود واقعی زندگی افراد و جوامع کمک کند و رسالت انسانی خود را به بهترین شکل ممکن به انجام رساند.