تاب‌آوری از طریق عبادت به‌طور مستقیم تقویت می‌شود.
خاطره اکبری نویسنده کتاب راه سلامتی

عبادت و روزه گرفتن، به عنوان دو مولفه اصلی در بسیاری از آداب دینی، تأثیرات عمیقی بر سلامت روان و تقویت تاب‌آوری انسان دارند.

این عملیات عبادی ابتدا با ایجاد ساختار و نظم در زندگی فرد، به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کنند.

مثلاً، نماز منظم یا ذکر مداوم، نوعی تمرین ذهنی است که ذهن را به حالات آرامش‌بخش هدایت می‌کند و فرد را از گردش پرتنش افکار منفی دور می‌سازد.
  شرکت در مراسم جمعی مانند جماعت یا اجتماعات دینی، احساس تعلق خاطر و حمایت اجتماعی را تقویت می‌کند که خود به کاهش احساس تنهایی و بهبود سلامت روان کمک می‌کند.

روزه گرفتن نیز از طریق تحمل عمدی گرسنگی و تشنگی، فرد را با چالش‌های کنترل خود با آشوب‌های جسمانی و روانی آشنا می‌کند.
این تمرین، علاوه بر تقویت اراده و صبر، باعث تحریک سازگاری فیزیولوژیکی بدن می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که روزه می‌تواند سطح استرس اکسیداتیو را کاهش داده و تولید هورمون‌های مرتبط با مقاومت در برابر استرس، مانند کورتیزول، را تنظیم کند. این فرآیندها در بلندمدت به تقویت سیستم ایمنی و افزایش تاب‌آوری در برابر بیماری‌های روانی مانند افسردگی یا اضطراب کمک می‌کنند.

از بعد معنوی، عبادت و روزه با تمرکز بر ارتباط با خداوند یا اصول اخلاقی، به فرد کمک می‌کنند تا در برابر مشکلات زندگی، دیدگاهی فراتر از خود و موقتیت‌های دنیوی پیدا کند. این رویکرد معنوی باعث کاهش تأثیرات منفی استرس‌های روزمره بر ذهن می‌شود و فرد را قادر می‌سازد تا چالش‌ها را با آرامش و اعتماد به نفس بیشتری مواجه شود. همچنین، روزه گرفتن با تأکید بر امتناع از غذا و اعمال ناپسند، احساس خودکنترلی و تسلط بر غرایز را تقویت می‌کند که این امر خود به افزایش اعتماد به نفس و توانایی مقابله با سختی‌ها منجر می‌شود.

عبادت، به‌عنوان یک عمل روحانی، اثرات عمیقی بر سلامت روان دارد.
فعالیت‌هایی مانند نماز، دعا، مدیتیشن، یا تلاوت قران کریم یا کتابهای ادعیه و متون مذهبی، با تمرکز بر حضور ذهن و اتصال به چیزی فراتر از خود، استرس و اضطراب را کاهش می‌دهند.
این شیوه‌ها به افراد کمک می‌کنند تا از چرخه فکری منفی خارج شوند و تعادل عاطفی به‌دست آورند.
مطالعات نشان داده‌اند که افراد مذهبی معمولاً سطح پایین‌تری از افسردگی و اضطراب تجربه می‌کنند، زیرا عبادت به آنها احساس پشتیبانی الهی و معنا بخشیدن به مشکلات زندگی را می‌آموزد.
شرکت در مراسم گروهی مانند جمعه‌نماز یا مراسم مذهبی، احساس تعلق به جامعه را تقویت کرده و از احساس تنهایی پیشگیری می‌کند که خود عامل مهمی در سلامت روان است. این ارتباط اجتماعی، به‌ویژه در مواقع بحران، به افراد کمک می‌کند تا از منابع عاطفی دیگران استفاده کرده و توانمندی خود را حفظ کنند.
 

تاب‌آوری از طریق عبادت به‌طور مستقیم تقویت می‌شود.

باور به قدرت خداوند متعال به افراد کمک می‌کند تا مشکلات را در چارچوبی بزرگ‌تر ببینند و آنها را به عنوان بخشی از یک مسیر معنوی پذیرا شوند. این دیدگاه، استرس ناشی از رویدادهای غیرمنتظره را کاهش داده و انگیزه‌ای برای پیشروی ایجاد می‌کند.

عبادت منظم، انضباط روانی ایجاد می‌کند که به افراد در مدیریت بهتر احساسات و تصمیم‌گیری‌های عقلانی کمک می‌کند.
به‌عنوان مثال، نمازهای روزانه می‌توانند به عنوان یک ساختار ثابت در زندگی عمل کنند و در مواقع بحران، این ثبات به عنوان پایه‌ای برای مقابله با ناامنی‌ها عمل می‌کند.
علاوه بر این، آموزه‌های اخلاقی مرتبط با عبادت، مانند شکرگزاری و بخشش، به افراد یاد می‌دهد که با رویکردی مثبت به چالش‌ها نگاه کنند و از منابع درونی خود برای غلبه بر آنها استفاده کنند.

روزه گرفتن، علاوه بر ابعاد روحانی، تأثیرات مثبتی بر سلامت روان دارد. این عمل، از طریق محدود کردن مصرف غذا یا دیگر نیازهای جسمانی، خودکنترلی را تقویت می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که به‌طور منظم روزه می‌گیرند، توانایی بهتری در کنترل تکانه‌های خود (مانند خشم یا افراط در غذا خوردن) دارند که این خود می‌تواند منجر به کاهش اضطراب و بهبود خلق شود. روزه همچنین باعث می‌شود فرد به احساسات و رفتارهای خود آگاهی بیشتری پیدا کند و الگوهای ناسالم را شناسایی و تغییر دهد.
از سوی دیگر، تجربه گرسنگی در طول روزه، همدلی با افراد محروم را افزایش می‌دهد که این امر می‌تواند احساس رضایت درونی و کاهش خودخواهی را به‌دنبال داشته باشد. علاوه بر این، روزه می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و تنظیم هورمون‌های استرس مانند کورتیزول کمک کند که هر دو بر سلامت روان تأثیر مثبت دارند.

روزه گرفتن به عنوان یک تمرین تحمل، تاب‌آوری را از طریق چالش‌های جسمانی و ذهنی تقویت می‌کند.
تحمل گرسنگی و تشنگی، فرد را با ناراحتی‌های موقت روبرو می‌کند و او را متقاعد می‌کند که می‌تواند از خود فراتر رود. این تجربه، اعتماد به نفس را در مقابله با سختی‌های دیگر زندگی افزایش می‌دهد. از طرفی، روزه می‌تواند باعث تحریک سیستم عصبی شود و تولید پروتئین‌هایی مانند  را افزایش دهد که به حفظ سلول‌های مغزی و بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کنند.

  روزه می‌تواند منجر به کاهش التهاب بدنی شوند که ارتباط نزدیکی با بیماری‌های روانی مانند افسردگی دارد.
  روزه گرفتن با تمرکز بر اهداف معنوی، فرد را از دغدغه‌های روزمره فاصله می‌گذارد و به او کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری به حل مسائل بپردازد. این ترکیب از استقامت جسمانی، تغییر نگرش، و تقویت سیستم عصبی، روزه را به یک ابزار قدرتمند برای افزایش تاب‌آوری در بلندمدت تبدیل می‌کند.

عبادت و روزه گرفتن، از طریق مکانیسم‌های روانشناختی، اجتماعی، و بیولوژیکی، به بهبود سلامت روان و تقویت تاب‌آوری کمک می‌کنند.

عبادت، آرامش درونی و حمایت اجتماعی را فراهم می‌کند، در حالی که روزه گرفتن خودکنترلی و استقامت را تقویت می‌نماید.
این شیوه‌ها نه تنها به افراد کمک می‌کنند تا با چالش‌های کوتاه‌مدت کنار بیایند، بلکه آنها را برای مقابله با سختی‌های بزرگ‌تر آماده می‌سازند. ترکیب این دو عمل، می‌تواند به عنوان یک استراتژی جامع برای تأمین سلامت روان و افزایش ظرفیت مقابله با تنش‌های زندگی مورد استفاده قرار گیرد.