افسردگی قدمتی به اندازه تاریخ بشر دارد و کمتر کسی است که آن را احساس نکرده باشد. گاهی اوقات به دنبال اتفاق ناراحت کننده ای و گاهی نیز بدون هیچ دلیل خاصی ممکن است احساس غم و اندوه کنیم ، دنیا تیره و تار شود و خود را تنها و بی کس احساس کنیم. ولی در اغلب اوقات این تجربه موقتی و زودگذر بوده و بعد از مدت کوتاهی برطرف می شود و به حالت طبیعی خود باز می گردیم. اما گاهی شدت این افکار و احساسات شدت می یابد ، علائم دیگری هم به آن اضافه می شود و مدت زمان آن هم طولانی می شود. در این موارد با اختلال افسرگی سرو کار داریم که نیاز به درمان تخصصی دارد .

بنابراین ،افسردگی متفاوت از نوسان های خلقی معمول است که غالبا واکنش طبیعی افراد به مشکلات و استرس های زندگی محسوب می شود و موقتی و زودگذر است.
در چنین شرایطی فرد افسرده علائمی مانند غمگینی ، از دست دادن علاقه و لذت، احساس گناه ، کاهش عزت نفس و مشکل در خواب و خوراک را تجربه می کند و عملکرد ضعیفی در خانه، محل کار و یا تحصیل دارد. افسردگی بویژه وقتی مزمن می شود و یا شدت آن متوسط تا شدید است یک مشکل جدی محسوب شده و در موارد شدید ، می تواند منجر به خودکشی شود که عامل یک میلیون مرگ و میر سالانه در دنیا محسوب می شود .

 

تعریف و علائم افسردگی 

افسردگی یک حالت خلقی است که  ویژگی های مهم آن خلق افسرده و از دست دادن علاقه و لذت است .علائم افسردگی در چهار طبقه کلی قرار می گیرند که شامل علائم هیجانی ) غمگینی، احساس گناه( شناختی ) ناامیدی، کاهش اعتمادبنفس( انگیزشی ) کندی روانی حرکتی( و جسمی) مشکلات خواب و اشتها( می باشد .علاوه بر این بسیاری از افراد افسرده، اضطراب و یک سری مشکلات جسمی بدون دلیل پزشکی را هم گزارش می کنند. افسردگی در تمام طبقات اجتماعی اقتصادی دیده می شود ولی شیوع آن در زنان دو برابر مردان است.  متوسط سن شروع آن حدود چهل سالگی است اگرچه آمارها حاکی از آن افزایش میزان بروز آن در سنین پایین تر است .

مهمترین علائم ونشانه های افسردگی عبارت است از:

• احساس غمگینی ، اضطراب یا احساس پوچی
• از دست دادن علاقه به فعالیت های لذت بخش شامل رابطه جنسی
• ناامیدی و بدبینی
• احساس گناه، بی ارزشی یا درماندگی
• تحریک پذیری و بیقراری
• کاهش انرژی و خستگ
• دشواری در تمرکز، یادآوری جزییات مسائل و تصمیم گیری
• مشکلات خواب
• کاهش اشتها یا پرخوری
• افکار مرگ و خودکشی

انواع افسردگی

افسردگی را می توان بر اساس وجود یا عدم وجود سابقه حمله مانیک به دو نوع کلی افسردگی یک قطبی و دو قطبی تقسیم کرد. افراد افسرده ای که سابقه حمله مانیک ندارند در طبقه افسردگی یک قطبی قرار می گیرند .این نوع افسردگی را می توان براساس تعداد و شدت این علائم به افسردگی خفیف، متوسط و یا شدید تقسیم بندی کرد .در افسردگی خفیف فرد چند مورد از علائم افسردگی را تجربه کرده ولی می تواند همچنان کارهای روزمره و فعالیت های اجتماعی خود را انجام دهد .در افسردگی متوسط و شدید، شدت علائم به نحوی است که اختلال جدی در عملکرد فرد در زمینه های مختلف تحصیلی، شغلی، خانوادگی و اجتماعی بوجود می آورد.

افراد افسرده ای که تاریخچه حمله مانیک دارند مبتلا به اختلال دوقطبی هستند. این اختلال معمولا شامل حملات افسردگی و مانیک است که در فاصله بین آنها ممکن است دوره های خلقی طبیعی وجود داشته باشد. علائم  مانیا شامل خلق بالا یا تحریک پذیری، پرفعالیتی، پرحرفی و فشار برای حرف زدن، افزایش عزت نفس، کاهش تمرکز و کاهش نیاز به خواب است. هر دو نوع افسردگی اگر درمان نشوند می توانند مزمن و عودکننده شوند.

اختلالات و بیماری های همراه  با افسردگی

یک سری بیماری ها و اختلالات جسمی و روانی ممکن است با بیماری افسردگی همراه باشند که در تشخیص و درمان افسردگی باید به آن توجه شود .معمولا اختلالات اضطرابی شامل اضطراب عمومی فراگیر ،اضطراب اجتماعی و اختلال استرس پس از سانحه همبودی بالایی با افسردگی دارند. برای مثال تحقیقات نشان می دهد که 40 درصد افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ، اقسردگی نیز دارند. علاوه براین، سوء مصرف الکل و مواد نیز  همبودی بالایی با افسردگی داشته و معمولا درمان آن را پیجیده تر و دشوارتر می کند.

همچنین افسردگی در  برخی از بیماری های جسمی جدی مانند بیماری های قلبی، سرطان، اچ آی وی / ایدز، دیابت و پارکینسون نیز دیده می شود. معمولا شدت بیماری در بیمارانی که افسردگی نیز دارند، بیشتر است و سخت تر با بیماری خود سازگار می شوند. تشخیص و  درمان افسردگی  می تواند پیامد درمان این بیماری ها را بهتر کند.

علل افسردگی
افسردگی مانند سایر بیماری های روان شناختی یک علت واحد ندارد و حاصل تعامل عوامل مختلف ژنتیک، زیستی، اجتماعی و روان شناختی

است و این نشان می دهد که احتمالا عوامل ژنتیک در بروز این اختلالات موثرند. علاوه براین، در افسردگی سطح برخی از مواد شیمیایی در مغز که به آنها انتقال دهنده های عصبی می گویند و کارشان انتقال پیام بین سلول های مختلف مغز است، کاهش می یابد. مهمترین این انتقال دهنده های عصبی که در بروز افسردگی نقش دارند، سروتونین و نوراپی نفرین هستند .

علاوه بر عوامل ژنتیک و بیولوژیک ، عوامل اجتماعی و روان شناختی نیز از عوامل موثر در بروز افسردگی هستند .تحقیقات نشان می دهد بسیاری از بیماران قبل از شروع افسردگی یک استرس شدید را تجربه می کنند که نقش عامل آشکار ساز افسردگی را بازی می کند. این استرس ها می تواند شامل مانند مرگ یک فرد نزدیک، از دست دادن یک ارتباط مهم، ازدست دادن شغل، شکست تحصیلی و ورشکستگی باشد. عوامل روان شناختی نیز شامل افکار منفی و غیرواقع بینانه در مورد خود، دیگران و آینده می شود که در بروز و تداوم افسردگی نقش دارند.

درمان افسردگی

افسردگی از جمله اختلالاتی است که برای آن درمان های موثری وجود دارد و معمولا هر چه زودتر درمان شروع شود، اثربخشی آن هم بیشتر خواهد بود. به طور کلی می توان درمان های افسردگی را به دو طبقه دارودرمانی و درمان های روان شناختی تقسیم کرد. بررسی ها نشان می دهد که ترکیب این دو نوع درمان بویژه برای افسردگی های متوسط و شدید، بهترین نتیجه را به همراه دارد.

 

الف- دارو درمانی

 داروهای مختلف برای درمان افسردگی وجود دارد که معمولا روی انتقال دهنده های عصبی سروتونین و نوراپی نفرین اثر می گذارند و با افزایش سطح آنها در مغز، موجب کاهش علائم افسردگی می شوند .نکته مهم در مورد تمام داروهای ضد افسردگی این است که آنها حداقل باید بین 4-6 هفته مصرف شوند تا اثر کامل خود را بگذارند. علاوه براین تنظیم مقدار دارو و همچنین قطع دارو حتما باید توسط پزشک انجام شود. اگرچه ضدافسردگی ها اعتیاد آور نیستند ولی قطع ناگهانی آنها ممکن است موجب علائم محرومیت و یا عود افسردگی می شود. گاهی لازم است کسانی که افسردگی مزمن یا عود کننده دارند به مدت طولانی دارو مصرف کنند . .دو دسته دارویی مهم در درمان افسردگی عبارت است از:

• داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین ) SSRI( و بازدارنده بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین)SNRI)– این داروها از جدید ترین داروهای ضد افسردگی هستند که به دلیل اثربخشی بالا و عوارض جانبی کم محبوبیت زیادی دارند .
• SSRI ها با بازداری جذب مجدد سروتونین باعث افزایش میزان آن در مغز می شوند. فلوکستین ) پروزاک( ،سرترالین)آسنترا(پاروکستین)پکسل( و سیتالوپرام ازجمله مشهورترین این داروها هستند. SNRI ها مانع جذب مجدد سروتونین و نوراپی نفرین شده و  از این طریق میزان این دو ماده شیمیایی را در مغز افزایش می دهند .ونلافاکسین و دالوکستین از جمله این داروها محسوب می شوند .اگرچه این دو دسته دارویی عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای قدیمی تر دارند ولی گاهی موجب سردرد، بیخوابی، تهوع، مشکلات گوارشی و مشکلات جنسی می شود که معمولا پس از  گذشت زمان رفع می شوند .داروهای سه حلقه ای ) TCA(- داروهای سه حلقهای که معروف ترین آنها ایمی پرامین و نورتریپ تیلین هستند در درمان افسردگی موثرند ولی امروزه به دلیل عوارض جانبی بالایی که دارند چندان مورد استفاده قرار نمی گیرند. این داروها برای کسانی که بیماری قلبی دارند ، مضر است و در افراد مسن نیز ممکن است باعث گیجی شود. سایر عوارض جانبی این داروها شامل خواب آلودگی، خشکی دهان و افزایش وزن است.

ب- روان درمانی

انواع مختلف روان درمانی ها می تواند به درمان افسردگی کمک کند .روان درمانی برای افسردگی های خفیف، خط اول درمان محسوب می شود ولی در افسردگی های متوسط و شدید به تنهایی کافی نیست و حتما باید با دارودرمانی همراه باشد. روان درمانی ها روی عوامل اجتماعی و روان شناختی موثر در بروز افسردگی تاثیر می گذارند و از این طریق به بهبود افسردگی کمک می کنند .
درمان های روانی اجتماعی در افسردگی های خفیف در خط اول درمان قرار دارند ولی در افسردگی های متوسط و  شدید، ترکیب دارو درمانی و روان درمانی موثرترین رویکرد در درمان افسردگی است