مهارتهای مقابله با بحران به افراد کمک میکند تا در شرایط فشار و اضطراب بهتر تصمیم گیری کنند.

دکتر محمدرضا مقدسی موسس خانه تاب آوری در ادامه آورده است مهارتهای مقابله با بحران شامل توانایی مدیریت استرس و حفظ آرامش در موقعیتهای دشوار است.

در دنیای پرچالش امروز، بحران‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها شده‌اند. حوادث طبیعی مانند زلزله و سیل، بحران‌های اقتصادی، مشکلات شغلی، بیماری‌های همه‌گیر و حتی فشارهای روانی روزمره می‌توانند توان و آرامش افراد را به چالش بکشند. آنچه تعیین می‌کند که یک فرد یا جامعه چگونه از این بحران‌ها عبور کند، میزان تاب‌آوری و مهارت‌های مقابله با بحران است.
تاب‌آوری در سطح اجتماعی باعث پایداری و پیشرفت جوامع می‌شود. و البته برای فردی که به مهارت‌های مقابله با بحران مجهز است، به جای فروپاشی در برابر مشکلات، آن‌ها را به فرصتی برای رشد تبدیل می‌کند. بنابراین، توسعه این مهارت‌ها باید بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه‌های آموزشی و توسعه فردی باشد.

شناخت بحران و ارزیابی شرایط؛ گام نخست در مسیر تاب‌آوری

یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مقابله با بحران، توانایی شناسایی دقیق مشکل و ارزیابی شرایط موجود است. بسیاری از افراد به دلیل واکنش‌های احساسی و عجولانه، بحران را بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از واقعیت می‌بینند و همین باعث می‌شود تصمیمات نادرست بگیرند. در مسیر تاب‌آوری، فرد باید بیاموزد که پیش از هر اقدامی، وضعیت را به طور منطقی بررسی کند. این کار شامل جمع‌آوری اطلاعات دقیق، تحلیل داده‌ها و شناسایی منابع موجود برای مقابله با مشکل است. ارزیابی درست بحران به فرد کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه و کارآمد اتخاذ کند و از هدر رفتن انرژی و منابع جلوگیری نماید. توانایی تشخیص زودهنگام نشانه‌های بحران می‌تواند باعث شود فرد یا سازمان پیش از بروز خسارات جدی، اقدامات پیشگیرانه انجام دهد. این گام اولیه، زیربنای بسیاری از مهارت‌های پیشرفته‌تر در حوزه مقابله با بحران و افزایش تاب‌آوری است.

مدیریت استرس و حفظ آرامش؛

در شرایط بحرانی، استرس به طور طبیعی افزایش می‌یابد و می‌تواند توان تصمیم‌گیری را کاهش دهد. مهارت مدیریت استرس یکی از ارکان اصلی تاب‌آوری محسوب می‌شود. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، ذهن‌آگاهی و تمرین‌های آرام‌سازی می‌توانند کمک کنند تا فرد در اوج فشار روانی، آرامش خود را حفظ کند. حفظ آرامش نه تنها برای سلامت روانی مفید است، بلکه باعث می‌شود فرد بتواند بحران را با دید بازتر و راهکارهای خلاقانه‌تری مدیریت کند. تحقیقات نشان داده‌ است که افرادی که مهارت‌های مدیریت استرس را در زندگی روزمره تمرین می‌کنند، در مواجهه با بحران‌ها عملکرد بهتری دارند و کمتر دچار فرسودگی روانی می‌شوند. از سوی دیگر، توانایی انتقال این آرامش به دیگران – مانند اعضای خانواده یا تیم کاری – باعث می‌شود کل گروه یا جامعه از مزایای تاب‌آوری بهره‌مند شوند.

تصمیم‌گیری هوشمندانه و حل مسئله؛ ابزارهای عملی تاب‌آوری

بحران‌ها اغلب شرایطی را ایجاد می‌کنند که در آن تصمیم‌گیری سریع اما دقیق ضروری است. توانایی تصمیم‌گیری هوشمندانه، به معنای سنجش دقیق گزینه‌ها، ارزیابی پیامدها و انتخاب بهترین راه‌حل ممکن است. این مهارت در بطن خود با تاب‌آوری پیوند خورده است، زیرا فرد تاب‌آور می‌تواند حتی در شرایط فشار بالا، منطقی بیندیشد و انتخاب‌هایی انجام دهد که به کاهش خسارت و بهبود اوضاع منجر شود. همچنین، مهارت حل مسئله به فرد کمک می‌کند تا بحران را به اجزای کوچک‌تر تقسیم کرده و برای هر بخش راهکار مناسب پیدا کند. استفاده از رویکردهای خلاقانه، بهره‌گیری از تجربه‌های گذشته و مشورت با دیگران می‌تواند کیفیت تصمیم‌گیری را به شکل قابل توجهی افزایش دهد. افرادی که این مهارت‌ها را توسعه داده‌اند، در برابر بحران‌ها کمتر احساس ناتوانی می‌کنند و سریع‌تر به مسیر عادی زندگی بازمی‌گردند.

شبکه‌سازی و استفاده از حمایت اجتماعی؛ پشتوانه تاب‌آوری جمعی

یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در عبور از بحران‌ها، وجود یک شبکه حمایتی قوی است. این شبکه می‌تواند شامل خانواده، دوستان، همکاران، گروه‌های اجتماعی و حتی سازمان‌های امدادی باشد. تاب‌آوری نه تنها به توان فردی وابسته است، بلکه به کیفیت و گستردگی روابط اجتماعی نیز بستگی دارد. داشتن ارتباطات سالم و قابل اعتماد باعث می‌شود فرد در شرایط بحران بتواند از منابع، اطلاعات و حمایت‌های عاطفی دیگران بهره‌مند شود. در سطح سازمانی نیز، فرهنگ همکاری و همبستگی باعث می‌شود تیم‌ها بتوانند بحران‌ها را بهتر مدیریت کنند. شبکه‌سازی فعال پیش از وقوع بحران و حفظ این ارتباطات در طول زمان، نقش کلیدی در پایداری و بازگشت سریع‌تر به شرایط عادی دارد. در واقع، تاب‌آوری جمعی بر پایه همکاری، اعتماد و همیاری شکل می‌گیرد و این ارزش‌ها باید در جامعه نهادینه شوند.

آخرین و شاید مهم‌ترین مهارت در مقابله با بحران، توانایی یادگیری از تجربیات و استفاده از آن‌ها برای رشد و پیشرفت است.
بحران‌ها هرچند چالش‌برانگیز هستند، اما می‌توانند فرصت‌های ارزشمندی برای توسعه فردی و سازمانی فراهم کنند. فردی که دارای تاب‌آوری بالاست، پس از عبور از بحران به بررسی عملکرد خود و دیگران می‌پردازد، نقاط قوت و ضعف را شناسایی می‌کند و برای بهبود آینده برنامه‌ریزی می‌نماید. این فرایند باعث می‌شود هر بحران به یک سکوی پرتاب برای رشد تبدیل شود. در سازمان‌ها نیز، مستندسازی تجربیات، تحلیل اشتباهات و به‌کارگیری درس‌آموخته‌ها در برنامه‌های آینده، باعث می‌شود آمادگی برای مواجهه با بحران‌های بعدی افزایش یابد.
تاب‌آوری واقعی زمانی محقق می‌شود که فرد یا جامعه نه تنها از بحران جان سالم به در ببرد، بلکه پس از آن قوی‌تر، آگاه‌تر و آماده‌تر از قبل باشد.

مهارتهای مقابله با بحران را میتوان از طریق آموزشهای تخصصی و تمرینهای عملی تقویت کرد.