فرق بین حمایت کردن و پرورش تابآوری در این است که حمایت کردن به معنای ارائه کمکهای عاطفی و عملی به فرد در زمانهای دشوار است، در حالی که پرورش تابآوری به معنی تقویت توانایی فرد برای مقابله، سازگاری و بازیابی خود در مواجهه با مشکلات و چالشها میباشد.
فرق بین حمایت کردن و پرورش دادن را میتوان در چند جنبه کلیدی بررسی کرد. حمایت کردن معمولاً به معنای ایجاد پشتیبانی و محافظت برای حفظ وضعیت موجود یا کمک به فرد برای مقابله با مشکلات است. یعنی وقتی کسی حمایت میشود، معمولاً هدف این است که او را از آسیبها، مشکلات یا فشارهای بیرونی محافظت کنیم یا شرایط لازم را برای ادامه زندگی بهتر فراهم کنیم.
حمایت بیشتر حالت مادی یا عاطفی دارد و میتواند شامل فراهم کردن امکانات، کمکهای روانی یا اجتماعی باشد تا فرد بتواند در شرایط مناسبی قرار گیرد. به عبارتی، حمایت کردن حالت واکنشی است که در مواقع نیاز یا بحران به فرد داده میشود تا او را در مسیر خود نگه دارد یا موانع را از سر راهش بردارد.
در مقابل، پرورش دادن معنایی فراتر و ریشهدارتر دارد؛ پرورش فرآیندی مستمر و گسترده است که با هدف رشد و شکوفایی استعدادها و تواناییهای فرد صورت میگیرد. وقتی کسی را پرورش میدهیم، ما به او کمک میکنیم تا تمام ابعاد وجود و شخصیتش توسعه یابد؛ این شامل رشد فکری، اخلاقی، اجتماعی، عاطفی و جسمی میشود. پرورش دادن به معنای ایجاد محیط و شرایطی است که فرد نه تنها در برابر آسیبها حمایت شود بلکه به شکل فعال بتواند مهارتها، دانش و قابلیتهای خود را کشف و تقویت کند. به همین دلیل است که پرورش فراتر از حمایت صرف است و نیازمند برنامهریزی، آموزش، تربیت و تجربه مداوم است تا فرد به کمال و بلوغ برسد.
از نظر عملی و کاربردی نیز میتوان فرق حمایت و پرورش را چنین بیان کرد که حمایت معمولاً واکنشی و موردی است و بیشتر به رفع نیازهای فوری مربوط است، در حالی که پرورش یک روند بلندمدت، پیوسته و هدفمند است که با ایجاد زمینههای مناسب، رشد متوازن و همهجانبه را دنبال میکند.
برای نمونه، یک خانواده ممکن است در شرایط سخت اقتصادی حمایتهایی مثل کمک مالی یا عاطفی به فرزندش ارائه دهد، اما برای پرورش او باید برنامهریزی دقیقی برای آموزش، توسعه مهارتها، تقویت اخلاق و فراهم آوردن فرصتهای یادگیری داشته باشد. به همین ترتیب، در نظام آموزش و پرورش نیز آموزش به عنوان یکی از ابزارهای پرورش دیده میشود؛ یعنی مدرسه تنها جای آموزش دادن نیست بلکه هدف اصلی آن پرورش کامل شخصیت و توانمندیهای دانشآموزان است.
خلاصه آن که حمایت کردن یعنی محافظت و تأمین موقت نیازها برای حفظ فرد در مسیر زندگی، اما پرورش دادن یعنی رشد دادن، شکوفا کردن و توسعه دادن توانمندیها و شخصیت فرد به صورت مستمر و همهجانبه. حمایت بیشتر بر بعد مادی و سلامت حفظی تمرکز دارد، در حالی که پرورش، فرایندی است جامعتر که شامل هدایت و ساختن تجربه، افزایش خودآگاهی و توسعه قابلیتهای فرد است. بدون حمایت، پرورش ممکن نیست زیرا حداقل نیازهای فرد باید تأمین شود، ولی بدون پرورش، حمایت فقط به رفع مشکلات کوتاهمدت محدود میماند و امکان رشد واقعی وجود نخواهد داشت.
حمایت کردن و پرورش تابآوری دو مفهوم مرتبط اما متفاوت در حوزه روانشناسی و رشد فردی هستند. حمایت کردن به معنای ارائه کمکهای عاطفی، اجتماعی و عملی به فرد یا گروه برای تسهیل عبور آنها از شرایط سخت و دشوار است. این حمایت میتواند شامل ابراز محبت، همدلی، ارائه منابع مادی یا مشاوره باشد که به فرد احساس امنیت، آرامش و توانمندی میدهد. حمایت عامل محیطی و خارجی است که به عنوان بستری برای فرد عمل میکند تا بتواند در شرایط چالشبرانگیز بهتر عمل کند. به عبارت دیگر، حمایت مانند یک شبکه حمایتی از خانواده، دوستان، مربیان و جامعه است که به فرد کمک میکنند تا در مقابل مشکلات مقاومت کند و احساس تنهایی نکند.
اما پرورش تابآوری فرایندی است درونی که به فرد توانایی میدهد تا به صورت فعال و مستقل با مشکلات مواجه شده، آنها را مدیریت کند و حتی پس از شکست یا ناملایمات، به حالت قبلی یا بهتر بازگردد. تابآوری شامل مهارتهایی مانند خودآگاهی، کنترل هیجانات، حل مسئله، انعطافپذیری، اعتماد به نفس و امیدواری است. این مهارتها از طریق آموزش، تجربه و تمرین به دست میآیند و به فرد کمک میکنند تا نه تنها به طور موقت از حمایتهای بیرونی بهرهمند شود بلکه خودش به منبع قدرت و بازیابی تبدیل شود. در واقع، پرورش تابآوری به معنای تقویت توانمندیهای فردی برای مقابله با چالشها و رشد شخصی در برابر استرسها و فشارهای زندگی است.
بنابراین، میتوان گفت حمایت کردن بیشتر به عوامل خارجی اشاره دارد که محیط ایمن و پشتیبانی فراهم میکنند، در حالی که پرورش تابآوری تمرکز بر تقویت توانمندیهای درونی فرد برای مقابله با مشکلات و مدیریت هیجانات دارد.
حمایت نقش کلیدی در ایجاد بستر مناسب برای پرورش تابآوری ایفا میکند، اما تابآوری ماهیتی فردی و فعال دارد که موجب میشود فرد بتواند به طور مستقل با زندگی و سختیهای آن روبرو شود و حتی از آنها رشد کند. این دو مفهوم مکمل یکدیگر بوده و در کنار هم میتوانند باعث افزایش مقاومت روانی و اجتماعی افراد شوند.
دکتر محمدرضا مقدسی بنیانگذار خانه تاب آوری در خاتمه آورده است بدون حمایت، پرورش ممکن نیست زیرا حداقل نیازهای فرد باید تأمین شود، ولی بدون پرورش، حمایت فقط به رفع مشکلات کوتاهمدت محدود میماند و امکان رشد واقعی وجود نخواهد داشت.