مراقبت از خود چیست؟

خاطره اکبری
کارشناس سلامت و روانشناس
مراقبت از خود یعنی توجه آگاهانه به نیازهای جسمی، روانی و عاطفی خود و انجام کارهایی که به سلامت، آرامش و انرژی ما کمک می‌کند.
این مراقبت شامل رفتارها و عادات روزمره، حفظ روابط سالم، اختصاص دادن زمان برای تفریح و استراحت، و توجه به احساسات و نیازهای خود است.
مراقبت از خود تنها یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است تا بتوانیم با استرس‌ها و فشارهای زندگی روزمره بهتر مقابله کنیم و کیفیت زندگی خود را بالا ببریم.


مراقبت از خود در وضعیت عادی

در شرایط عادی، مراقبت از خود بیشتر پیشگیرانه است و هدف آن حفظ تعادل و سلامت بلندمدت است.
خواب کافی، تغذیه سالم و ورزش منظم پایه‌های مراقبت جسمی هستند و باعث می‌شوند انرژی کافی برای فعالیت‌های روزمره داشته باشیم. مراقبت روانی و عاطفی شامل مدیریت استرس، صحبت با افراد مورد اعتماد و انجام فعالیت‌های لذت‌بخش است که ذهن و روح را آرام می‌کند. فعالیت‌های ذهنی و خلاقانه مانند مطالعه، یادگیری مهارت‌های جدید یا انجام کارهای هنری به رشد فردی و افزایش تمرکز کمک می‌کنند. حتی توجه به جنبه‌های معنوی زندگی، مانند مدیتیشن یا تفکر، می‌تواند حس معنا و رضایت ایجاد کند.

در شرایط عادی، مراقبت از خود نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت جسمی، روانی و عاطفی دارد و بیشتر به شکل پیشگیرانه انجام می‌شود.
هدف اصلی این نوع مراقبت ایجاد تعادل در زندگی و تقویت تاب‌آوری فرد در برابر استرس‌ها و فشارهای روزمره است.
انجام مراقبت‌های پیشگیرانه شامل توجه به نیازهای جسمی مانند خواب کافی و منظم، تغذیه سالم و متنوع، ورزش منظم و نوشیدن آب کافی است.
این رفتارها به بدن انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه را می‌دهند و باعث می‌شوند فرد احساس شادابی و تمرکز بیشتری داشته باشد.
مراقبت روانی و عاطفی نیز اهمیت زیادی دارد؛ اختصاص دادن زمان برای تفریح و سرگرمی، گفتگو با دوستان و خانواده، و تمرین مدیریت احساسات باعث کاهش استرس و افزایش آرامش ذهن می‌شود.
فعالیت‌های ذهنی و خلاقانه مانند مطالعه، یادگیری مهارت‌های جدید یا پرداختن به هنر، رشد فردی و تقویت تمرکز را تقویت می‌کنند.
حتی جنبه‌های معنوی مانند مدیتیشن، دعا یا تفکر عمیق، می‌توانند حس معنا و رضایت را در زندگی افزایش دهند.
مراقبت پیشگیرانه از خود نه تنها کیفیت زندگی را بهتر می‌کند بلکه زمینه را برای توسعه تاب آوری و  مقابله بهتر با بحران‌ها و شرایط دشوار فراهم می‌آورد.


مراقبت از خود در بحران

در بحران، مراقبت از خود به شکل واکنشی و فوری است و تمرکز آن بر حفظ آرامش و بازگرداندن کنترل است.
ابتدا باید ایمنی جسمی و روانی را تأمین کنیم و در صورت نیاز از دیگران کمک بگیریم.
مدیریت استرس با تنفس عمیق، تمرکز بر لحظه حال و تکنیک‌های کوتاه ذهن‌آگاهی کمک می‌کند فشار روانی کاهش یابد.
مراقبت از نیازهای پایه‌ای مانند خواب، غذا و آب نیز اهمیت زیادی دارد. صحبت کردن با دوستان، خانواده یا مشاوران باعث آرامش و حس حمایت می‌شود.
تقسیم کارها به بخش‌های کوچک و پذیرش احساسات نیز از روش‌های مهم مقابله با بحران است.



تفاوت مراقبت در وضعیت عادی و بحران

مراقبت روزمره بیشتر پیشگیرانه و برنامه‌ریزی‌شده است و هدف آن سلامت و تعادل بلندمدت است، اما مراقبت در بحران فوری و واکنشی است و تمرکز آن روی کاهش فشار روانی و بازگرداندن حس کنترل است.
انجام مراقبت‌های روزمره باعث می‌شود هنگام بحران تاب‌آوری بیشتری داشته باشیم و سریع‌تر به حالت تعادل برسیم.
مراقبت از خود یک فرایند مستمر است که در همه شرایط زندگی اهمیت دارد و نقش کلیدی در سلامت و کیفیت زندگی ایفا می‌کند.

تاب آوری و خود مراقبتی، مفاهیم خودمراقبتی و تاب آوری ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، زیرا هر دو به حفظ سلامت روانی و جسمی، به ویژه در پاسخ به چالش ها و ناملایمات کمک می کنند.

خودمراقبتی به «توانایی افراد، خانواده‌ها و جوامع برای ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، حفظ سلامت، و مقابله با بیماری و ناتوانی با یا بدون حمایت ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی» اشاره دارد.

خودمراقبتی شامل تلاش های عمدی و آگاهانه برای مدیریت استرس و حفظ یا افزایش رفاه از طریق شیوه های مختلف متناسب با نیازهای فردی است.

خودمراقبتی فیزیکی: به اندازه کافی خوابیدن استرس را با روش های سالم مدیریت کنید به طور منظم تمرین کن وعده های غذایی متعادل بخورید کار، بازی و استراحت را متعادل کنید مصرف متوسط الکل و کافئین قرار گرفتن در معرض رسانه ها را به حداقل برسانیدو

خودمراقبتی عاطفی: آسیب پذیری های خود را بشناسید برای جلوگیری از احساس انزوا، معاشرت کنید در صورت نیاز زود به دنبال کمک باشید از مهارت های تمدد اعصاب استفاده کنید روال ها را برقرار کنید به موسیقی گوش دهید که به شما آرامش می دهد از دوستان، خانواده و جامعه برای حمایت استفاده کنید

خودمراقبتی معنوی: به منابع مذهبی ویا معنوی روی آورید مدیتیشن کنید با طبیعت ارتباط برقرار کنید خلاقیت را از طریق هنر، نوشتن و غیره ابراز کنید.قدردانی را تمرین کنید

همانطور که توسط انجمن روانشناسی آمریکا تعریف شده است، تاب آوری عبارت است از “توانایی انسان برای سازگاری در مواجهه با تراژدی، تروما، ناملایمات، سختی ها و عوامل استرس زای مهم زندگی”.

برای ایجاد تاب‌آوری، خودمراقبتی بسیار مهم است، زیرا به افراد کمک می‌کند استرس را مدیریت کنند و بهزیستی روانشناختی خود را حفظ کنند.

با انجام برخی اصول ساده خودمراقبتی می­توان دستیابی به سلامت، نشاط و شادابی را در زندگی ایجاد کرد .

 

با خودمراقبتی می توانیم :

• استرس خود را کاهش دهیم.
• اعتماد به نفسخود را بازیابیم و تقویت کنیم.
• شور و شوق جوانی و انگیزه موفقیت خود را حفظ کنیم و افزایش دهیم.
• جوانی سالم، ایمن و با نشاط را تجربه کرده و سلامت سایر دوران های زندگی خود را تضمین کنیم.
• بهتر درس بخوانیم و آینده شغلی بهتری داشته باشیم.
• آینده بهتری را برای خود ، خانواده ، دوستان و کشورمان رقم بزنیم.