سلامت اجتماعی به توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط انسانی رضایت‌بخش، سازگاری مناسب با موقعیت‌های اجتماعی گوناگون، و رفتار درست در چارچوب هنجارهای جامعه گفته می‌شود.

انسان، موجودی اجتماعی است؛ به این معنا که برای بقا، رشد، و کیفیت زندگی به تعامل با دیگران نیاز دارد.

بعبارت دیگر جامعه‌ای سالم است که در آن، دردِ یک نفر، دغدغه‌ی همه باشد.

سلامت اجتماعی به توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط انسانی رضایت‌بخش، سازگاری مناسب با موقعیت‌های اجتماعی گوناگون، و رفتار درست در چارچوب هنجارهای جامعه گفته می‌شود.

به بیان ساده‌تر، سلامت اجتماعی یعنی اینکه فرد تا چه اندازه می‌تواند با دیگران رابطه‌ای سالم و مؤثر برقرار کند و پیوندهای معناداری با خانواده، دوستان، همکاران و جامعه‌ی خود داشته باشد.

فردی که از سلامت اجتماعی برخوردار است، توانایی گفت‌وگو، همدلی، احترام به دیگران و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی را دارد.

نکات مهم درباره سلامت اجتماعی:

• سلامت اجتماعی یکی از سه بُعد اصلی سلامت است؛ دو بُعد دیگر، سلامت جسمی و سلامت روانی هستند.

• این بُعد شامل کیفیت و کمیت روابط اجتماعی فرد می‌شود.

• سلامت اجتماعی به احساس تعلق، حمایت و هدف‌مندی در زندگی کمک می‌کند.

«سلامت اجتماعی» یکی از ابعاد مهم سلامت است که کمتر در گفتگوهای عمومی به آن پرداخته می‌شود، اما تأثیر بسیار عمیقی بر زندگی فردی و جمعی دارد. در این متن با زبانی ساده، تعریف سلامت اجتماعی، اهمیت آن، انواع و ابعاد آن و چگونگی بهبود آن را بررسی خواهیم کرد.

 تعریف سلامت اجتماعی چیست ؟

برای درک سلامت اجتماعی، ابتدا باید بدانیم چه چیزی منظور است از «سلامت» به طور کلی. سازمان جهانی بهداشت سلامت را وضعیتی تعریف می‌کند که فرد در جنبه‌های جسمی، روانی و اجتماعی احساس خوبی داشته باشد، نه فقط نبود بیماری. بر این مبنا، سلامت اجتماعی بخشی از «سلامت کامل» است که به توانمندی فرد در ارتباط با دیگران و جامعه مربوط می‌شود.

در مطالعات اخیر، سلامت اجتماعی عبارت است از «کیفیت و کمیت مناسبی از روابط اجتماعی در یک زمینه معین که نیاز فرد به ارتباط معنادار انسانی را تأمین کند».
این تعریف نشان می‌دهد که سلامت اجتماعی شامل دو بعد کمّی و کیفّی روابط است: یعنی نه تنها تعداد روابط مهم است، بلکه کیفیت و عمق آن‌ها نیز مهم است.

گاهی سلامت اجتماعی به توانایی ایفای نقش‌های اجتماعی به‌طور مؤثر و سازگار و داشتن تعامل سالم با جامعه تعبیر می‌شود.
بنابراین، اگر کسی روابط اجتماعی ضعیف، تنهایی زیاد، یا ناتوانی در برقراری ارتباط معنی‌دار داشته باشد، ممکن است از نظر سلامت اجتماعی دچار مشکل باشد.

در روانشناسی نیز سلامت اجتماعی به جنبه‌ای از رفاه ذهنی گفته می‌شود که ناشی از احساس تعلق، پشتیبانی اجتماعی، ارتباط مؤثر با دیگران، و احساس ارزش و اهمیت در اجتماع است.

پس می‌توان سلامت اجتماعی را به این شکل ساده بیان کرد:

سلامت اجتماعی یعنی توانایی برقراری رابطه مناسب با دیگران، احساس تعلق به گروه یا جامعه، و نقش داشتن در تعاملات اجتماعی به صورتی که نه به آسیب به روابط انجامد و نه احساس تنهایی و بی‌ارتباطی به وجود آورد.

 اهمیت سلامت اجتماعی

چرا سلامت اجتماعی مهم است؟

سلامت اجتماعی یکی از ارکان اساسی سلامت انسان است و نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت زندگی فرد و جامعه دارد.
انسان موجودی اجتماعی است و بخش بزرگی از آرامش، رشد و رضایت خود را در تعامل با دیگران به دست می‌آورد.
وقتی افراد در جامعه احساس تعلق، امنیت، اعتماد و احترام متقابل داشته باشند، سلامت روانی و حتی جسمی آنان تقویت می‌شود.

جامعه‌ای که از سلامت اجتماعی بالایی برخوردار است، کمتر دچار آسیب‌هایی چون خشونت، اعتیاد، طرد اجتماعی و افسردگی می‌شود.
در چنین جامعه‌ای همکاری، مسئولیت‌پذیری و مشارکت مدنی افزایش می‌یابد و افراد برای حل مسائل جمعی به جای رقابت مخرب، هم‌افزایی می‌کنند.
سلامت اجتماعی به ایجاد همبستگی، عدالت اجتماعی و فرصت‌های برابر کمک می‌کند و بستر رشد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را فراهم می‌سازد.

در واقع، سلامت اجتماعی پلی است میان سلامت فردی و توسعه پایدار. بدون آن، پیشرفت مادی یا علمی نیز دوام نمی‌آورد؛ زیرا جامعه‌ای ناسالم از درون فرسوده می‌شود.
به همین دلیل، تقویت مهارت‌های ارتباطی، آموزش همزیستی مسالمت‌آمیز و گسترش فرهنگ احترام و اعتماد، از ضروری‌ترین گام‌ها برای حفظ و ارتقای سلامت اجتماعی به شمار می‌رود.

اهمیت آن را می‌توان در تأثیرات مثبت و منفی قابل مشاهده‌ بر جنبه‌های دیگر زندگی فهمید:

1. تأثیر بر سلامت روانی
   روان و احساسات انسان بسیار تحت تأثیر روابط اجتماعی او هستند. انسان‌هایی که از حمایت اجتماعی برخوردارند، کمتر دچار اضطراب، افسردگی و تنش روانی می‌شوند. ارتباطات سالم، همدلی، درک متقابل و گفت‌وگو باعث احساس امنیت و ارزش می‌شوند. برعکس، تنهایی مزمن و انزواء اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانی و آسیب روانی شود.

2. تأثیر بر سلامت جسمی
   تحقیقات نشان داده‌اند که افراد دارای روابط اجتماعی قوی‌تر، شاخص‌های سلامت جسمی بهتری دارند: سیستم ایمنی مقاوم‌تر، فشار خون پایین‌تر، نرخ مرگ و میر کمتر و بهبودی سریع‌تر از بیماری‌ها. به عبارت دیگر، ارتباط اجتماعی خوب یک عامل محافظتی برای بدن به شمار می‌آید.

3. بهبود کیفیت زندگی و احساس رضایت
   افرادی که از نظر اجتماعی سالم هستند، در زندگی احساس معنا، ارزش، مشارکت و تأثیر می‌کنند. آن‌ها بیشتر احساس همبستگی با جامعه دارند و حس می‌کنند که عضوی مفید از جامعه‌اند. این احساس کمک می‌کند تا در مواجهه با سختی‌ها تاب‌آوری بیشتری داشته باشند.

4. سازگاری با جامعه و پایداری اجتماعی
   سلامت اجتماعی علاوه بر تأثیر فردی، تأثیر جمعی نیز دارد. جامعه‌ای که اعضایش از نظر اجتماعی فعال، متصل و همدل باشند، انسجام بیشتری دارد، کنش‌های شهروندی بیشتری رخ می‌دهد و در مواجهه با چالش‌های اجتماعی مقاومت بیشتری دارد.

5. پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
   ضعف در سلامت اجتماعی ممکن است زمینه‌ساز آسیب‌هایی مثل اعتیاد، جرم، خشونت، انزواء و فروپاشی روابط خانوادگی باشد. بهبود سلامت اجتماعی می‌تواند به کاهش این آسیب‌ها کمک کند.

بدین ترتیب، سلامت اجتماعی نه فقط یکی از ابعاد سلامت است، بلکه در تعامل نزدیک با سلامت روانی و جسمی قرار دارد و تقویت آن می‌تواند تأثیر مثبت در کل زندگی فرد داشته باشد.


 انواع یا سطوح سلامت اجتماعی

وقتی می‌گوییم انواع سلامت اجتماعی، منظور ما سطوح یا زمینه‌های مختلفی است که روابط و تعامل بین انسان‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر، وقتی فرد در سطح فردی ارتباط دارد، در سطح خانواده، در سطح محله، در سطح سازمان یا در سطح جامعه گسترده‌تر، سلامت اجتماعی ممکن است در هر سطحی سنجیده شود. در ادامه این سطوح را توضیح می‌دهیم:

۱. سلامت اجتماعی در سطح فردی / بین‌فردی

در این سطح، موضوع روابط نزدیک و شخصی مطرح است: خانواده، دوستان، همکاران، همکلاسی‌ها، همسایگان. توانایی برقراری ارتباط صمیمانه، اعتماد، حمایت، درک متقابل، همدلی، صداقت، احترام به مرزهای فردی از جمله مؤلفه‌های این سطح هستند.

در این سطح، اگر فرد نتواند رابطه مؤثر، پایدار و سالم برقرار کند، ممکن است دچار احساس تنهایی، طردشدگی یا تعارض مداوم شود که سلامت اجتماعی او را مختل می‌کند.

 ۲. سلامت اجتماعی در سطح گروه یا جمع کوچک

در این سطح، فرد عضو یک گروه مانند گروه دوستان، باشگاه، انجمن، گروه کاری یا گروه مذهبی است. این نوع سلامت اجتماعی شامل حس تعلق به گروه، مشارکت در فعالیت گروهی، تعامل مؤثر با اعضا، توان اداره تعارضات گروهی، احساس هویت گروهی و پذیرش گروه می‌شود.

فردی که به گروه متصل نیست یا در گروه‌ها دچار شکاف و ترد است، ممکن است احساس جداافتادگی کند، در حالی که عضویت معنادار در گروه می‌تواند حس همبستگی را تقویت کند.

 ۳. سلامت اجتماعی در سطح سازمانی / نهادی

در این سطح، تعامل فرد با نهادهایی مانند مدرسه، دانشگاه، محل کار، سازمان اجتماعی، نهادهای دولتی مطرح است. کیفیت ارتباط با این نهادها، مشارکت فرد در ساختارهای سازمانی، توان تأثیرگذاری، احساس عدالت و صداقت نهادها، برخورداری از فرصت‌ها و حقوق اجتماعی از جمله مؤلفه‌های آن هستند.

اگر فرد در محیط کاری یا آموزشی احساس طردشدگی یا بی‌عدالتی کند یا ساختار نهادها مانع مشارکت او شود، سلامت اجتماعی در سطح نهادی آسیب می‌بیند.

 ۴. سلامت اجتماعی در سطح اجتماعی / جمعی

در این سطح، موضوع جامعه کلان است: فرهنگ، ارزش‌ها، هنجارها، عدالت اجتماعی، انسجام اجتماعی، سرمایه اجتماعی، احساس همبستگی عمومی، اعتماد عمومی به نهادها، مشارکت سیاسی، اخلاق اجتماعی، همدلی اجتماعی، عدالت و برابری اجتماعی.

فردی که در یک جامعه زندگی می‌کند که نابرابری بالاست، تعاملات اجتماعی بی‌اعتماد هستند، مشارکت اجتماعی کم است، یا احساس بی‌عدالتی گسترده وجود دارد، حتی اگر روابط فردی‌اش خوب باشد، سلامت اجتماعی در سطح جامعه مختل خواهد بود.

به طور خلاصه، سلامت اجتماعی را می‌توان در این سطوح دید: فردی، گروهی، نهادی و جمعی. توجه به هر یک از این سطوح برای ارتقاء سلامت اجتماعی ضروری است.


 ابعاد سلامت اجتماعی

عبارت «ابعاد سلامت اجتماعی» به جنبه‌های مختلف یا مؤلفه‌هایی گفته می‌شود که با هم سلامت اجتماعی را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، وقتی می‌گوییم «ابعاد»، منظور فاکتورهایی مانند روابط، پشتیبانی اجتماعی، مشارکت، اعتماد و غیره است. در منابع مختلف، تعداد و نام ابعاد متفاوت است، اما ما در اینجا ابعادی را معرفی می‌کنیم که در ادبیات زیاد دیده شده‌اند و قابل فهم‌اند:

الف) بعد کمّی روابط

کمیت روابط یعنی تعداد و تنوع افرادی که فرد با آن‌ها ارتباط دارد، تعداد اعضای شبکه اجتماعی، تعداد دوستان نزدیک، تعداد گروه‌ها یا انجمن‌هایی که فرد عضوش است. اگر کسی شبکه اجتماعی بسیار محدود داشته باشد، ممکن است احساس انزواء کند، حتی اگر روابط کمی کیفیت داشته باشند.

اما کمیت به تنهایی کافی نیست، بلکه باید با کیفیت همراه باشد.

 ب) بعد کیفی روابط

کیفیت روابط به عمق، انس، اعتماد، رضایت فرد از آن روابط، همدلی متقابل، احساس پشتیبانی، وفاداری و صمیمیت وابسته است. ممکن است کسی چند دوست داشته باشد، اما اگر این روابط سطحی و بدون اعتماد باشد، سلامت اجتماعی واقعی تأمین نمی‌شود.

در واقع، طبق تعریفی که در مقاله دانشگاهی آمده است، سلامت اجتماعی شامل «کمیت و کیفیت مناسب روابط به گونه‌ای که نیاز فرد به ارتباط معنادار را تأمین کند». ([PMC][1])

 ج) پشتیبانی اجتماعی

پشتیبانی اجتماعی یعنی کسانی که فرد می‌تواند هنگام مشکلات به آن‌ها تکیه کند: در مشکلات مالی، بیماری، فشار روانی، تصمیم‌گیری‌ها، مشاوره و همیاری. این پشتیبانی ممکن است عاطفی (تسلی، همدلی)، اطلاعاتی (راهنمایی، ارائه اطلاعات) یا عملی (کمک فیزیکی، مالی) باشد. هر چه پشتیبانی اجتماعی قوی‌تر باشد، سلامت اجتماعی نیز بالاتر است.

 د) مشارکت اجتماعی / مشارکت مدنی

این بُعد به میزان مشارکت فرد در فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، خیریه، گروهی یا داوطلبانه اشاره دارد. فردی که در محیط زندگی خود فعالیت می‌کند، به همگروهی‌ها می‌پیوندد و در تصمیم‌گیری‌های جمعی مشارکت دارد، احساس تعلق و اهمیت بیشتری نسبت به جامعه دارد. مشارکت اجتماعی نه تنها به فرد کمک می‌کند بلکه سرمایه اجتماعی جامعه را تقویت می‌کند.

 ه) اعتماد اجتماعی

اعتماد به دیگران، اعتماد به نهادها (مانند دولت، نهادهای اجتماعی، سازمان‌ها، قانون) و باور به تعامل منصفانه از مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی است. اگر در جامعه اعتماد کم باشد، روابط شکننده‌تر و افراد محافظه‌کارتر عمل خواهند کرد؛ این مسئله سلامت اجتماعی را تضعیف می‌کند.

 و) احساس تعلق و هویت اجتماعی

شامل احساس پیوند با گروه یا جامعه، هویت مشترک، همبستگی فرهنگی و اجتماعی است. فردی که احساس می‌کند عضوی از جامعه است، ‌که به ارزش‌ها و هنجارهای آن تعلق دارد، احساس امنیت بیشتر، انگیزه بالاتر و لذت بیشتری از زندگی خواهد داشت.

 ز) ادغام و انسجام اجتماعی

این بعد به میزان پیوستگی و یکپارچگی اجزای جامعه و تعامل‌های بین افراد مختلف گروه‌ها اشاره دارد. جامعه‌ای که انسجام بالایی دارد،‌ افراد و گروه‌ها با هم تعامل مثبت دارند، تنش‌های بین گروهی کمتر است و فرصت‌های تعامل برای همه فراهم است.

 ح) قابلیت تغییر و تطبیق اجتماعی

سلامت اجتماعی نیز مانند سایر ابعاد سلامت، حالت ثابت نیست بلکه پویا است. افراد باید توانایی تطبیق با شرایط مختلف اجتماعی، تغییر نقش‌ها، ارتباط با افراد جدید، مقابله با تغییرات اجتماعی را داشته باشند. اگر فرد نتواند در محیط‌های نو تغییر کند یا به موقع خود را با شرایط جدید سازگار سازد، سلامت اجتماعی‌اش آسیب می‌بیند.

 ط) عدالت و دسترسی اجتماعی

اگر افراد در جامعه با موانع اقتصادی، فرهنگی یا تبعیض‌گونه مواجه باشند، سلامت اجتماعی‌شان تحت تأثیر قرار می‌گیرد. دسترسی برابر به فرصت‌های مشارکت، خدمات اجتماعی، منابع و حمایت‌های عمومی بخشی از سلامت اجتماعی است.



 رابطه سلامت اجتماعی با سایر ابعاد سلامت

برای درک بهتر اهمیت سلامت اجتماعی، باید ببینیم چگونه با سلامت روانی و جسمی تعامل دارد:

* وقتی سلامت اجتماعی قوی است، فشار روانی کاهش می‌یابد، احساس تنهایی و افسردگی کمتر است، و فرد از پشتیبانی عاطفی برخوردار است که باعث تقویت سلامت روان می‌شود.
* روابط خوب اجتماعی ممکن است رفتارهای سالم‌تر مانند ورزش، تغذیه بهتر، مدیریت استرس را تسهیل کند که بر سلامت جسمی تأثیر مثبت دارد.
* بالعکس، مشکلات جسمی یا روانی می‌توانند روابط را مختل کنند (بیماری، افسردگی، انزوا)، که به کاهش سلامت اجتماعی منجر می‌شود.
* به همین دلیل سلامت انسان را باید به صورت سه‌گانه دید: جسمی، روانی و اجتماعی، که هر یک بر دیگری تأثیر می‌گذارند.



موانع و چالش‌های سلامت اجتماعی

اگر بخواهیم ارتقاء سلامت اجتماعی را ممکن سازیم، باید عوامل مخرب را نیز بشناسیم:

1. تنهایی و انزواء اجتماعی
   در زندگی مدرن، به ویژه در شهرهای بزرگ یا در شرایطی مثل مهاجرت، افراد ممکن است از شبکه اجتماعی دور بمانند. تنهایی مزمن می‌تواند سلامت روانی و جسمی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

2. ضعف مهارت‌های اجتماعی
   بسیاری از افراد مهارت گفت‌وگو، گوش دادن، همدلی، تنظیم تعارض را به خوبی نیاموخته‌اند. فقدان این مهارت‌ها باعث می‌شود روابط سطحی، خشونت‌بار یا ناسالم شود.

3. اختلافات فرهنگی، زبانی و هنجاری
   افرادی که در جامعه‌ای زندگی می‌کنند که فرهنگ، زبان یا ارزش‌هایش متفاوت است ممکن است در تعامل با دیگران دچار دشκολی شوند و احساس بیگانگی کنند.

4. نابرابری اقتصادی و اجتماعی
   فقر، محرومیت، تبعیض، کمبود فرصت‌ها باعث می‌شوند برخی افراد از امکانات ارتباطی و مشارکتی محروم باشند، در نتیجه سلامت اجتماعی‌شان آسیب می‌بیند.

5. نهادهای ضعیف یا بی‌اعتماد
   در جوامعی که نهادها ضعیف‌اند، اعتماد پایین است یا فساد زیاد است، افراد کمتر مایل‌اند در تعاملات سازمانی یا اجتماعی شرکت کنند.

6. فناوری و شبکه‌های اجتماعی مجازی
   اگرچه شبکه‌های اجتماعی می‌توانند فرصت برقراری ارتباط فراهم کنند، اما گاهی باعث کاهش کیفیت تعاملات حضوری، احساس انزوا، مقایسه منفی و کاهش اعتماد می‌شوند.

7. تغییرات سریع اجتماعی
   پیشرفت‌های سریع، مهاجرت، شهرنشینی، پویایی جمعیت، تغییر سبک زندگی ممکن است باعث فروپاشی ساختارهای سنتی ارتباطی شود که سلامت اجتماعی را دچار چالش می‌کند.



راهکارها برای تقویت سلامت اجتماعی

برای اینکه سلامت اجتماعی فرد و جامعه تقویت شود، می‌توان راهکارهایی اجرا کرد:

1. تقویت مهارت‌های ارتباطی
   آموزش مهارت‌هایی مثل گوش دادن فعال، همدلی، بازخورد مؤدبانه، مدیریت تعارض، احترام به مرزهای فردی، ابراز احساسات به صورت سالم، تعامل مثبت. وقتی افراد توان بهبود روابط خود را پیدا کنند، سلامت اجتماعی‌شان ارتقا می‌یابد.

2. گسترش شبکه روابط اجتماعی
   تلاش برای برقراری و حفظ روابط معنادار، حضور در گروه‌ها و انجمن‌ها، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، ورزشی، فرهنگی، خیریه؛ این فعالیت‌ها فرصت برقراری ارتباط با افراد بیشتر را فراهم می‌کنند.

3. افزایش مشارکت اجتماعی و مدنی
   تشویق افراد به حضور در فعالیت‌های داوطلبانه، کارهای اجتماعی و تصمیم‌سازی‌های محلی، ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت مردمی، تقویت سازمان‌های اجتماعی و نهادهای محلی.

4. تقویت اعتماد در جامعه
   با شفافیت نهادها، عدالت اجتماعی، پاسخگویی و کاهش فساد، اعتماد عمومی افزایش می‌یابد. اعتماد موجب رشد تعاملات اجتماعی مثبت می‌شود.

5. ایجاد فضاهای اجتماعی مناسب
   مکان‌هایی چون پارک، مراکز فرهنگی، محافل گفتگو، کافه‌ها، باشگاه‌ها، فضاهای عمومی امن که افراد بتوانند دیدار کنند، گفتگو کنند و ارتباط برقرار کنند، بسیار مؤثر است.

6. حمایت از اقشار آسیب‌پذیر
   تدارک برنامه‌های حمایتی برای کسانی که به دلیل فقر، معلولیت، مهاجرت یا ناتوانی در تعامل اجتماعی دچار مشکل‌اند. توانمندسازی این افراد از طریق گروه‌های حمایتی، مراکز مشاوره، آموزش و فراهم‌سازی فرصت‌های مشارکت.

7. استفاده هوشمندانه از فناوری
   تلفیق فضای آنلاین و حضوری، استفاده از ابزارهای ارتباطی برای پیونددهی افراد ولی با حفظ کیفیت و عمق ارتباط، توجه به پیامدهای منفی فناوری بر روابط.

8. فرهنگ‌سازی اجتماعی
   ترویج ارزش‌هایی مانند احترام متقابل، همدلی، همکاری، نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی از طریق رسانه، آموزش، نهادهای اجتماعی و برنامه‌های فرهنگی.

9. سیاست‌گذاری اجتماعی
   دولت و نهادهای عمومی باید سیاست‌هایی برای فراهم کردن فرصت‌های مشارکت، عدالت اجتماعی، ارتقاء سرمایه اجتماعی، تقویت نهادهای مدنی تدوین کنند.



سلامت اجتماعی یکی از ابعاد ضروری سلامت انسانی است که بر کیفیت زندگی، سلامت روانی و جسمی تأثیر می‌گذارد.
این بعد شامل توانمندی فرد در برقراری ارتباط معنادار با دیگران، احساس تعلق، اعتماد، مشارکت و نقش داشتن در جامعه است.
سلامت اجتماعی را می‌توان در سطوح فردی، گروهی، سازمانی و اجتماعی بررسی کرد و دارای ابعادی چون کمیت و کیفیت روابط، پشتیبانی اجتماعی، مشارکت، اعتماد و هویت اجتماعی است.

اگر بخواهیم زندگی سالم و جامعه‌ای پویا داشته باشیم، باید به سلامت اجتماعی اهمیت دهیم و در هر سطحی آن را تقویت کنیم.