نقش مددکاری اجتماعی در پدافند غیرعامل بسیار حیاتی و چندوجهی است، زیرا این حوزه به عنوان پلی میان اقدامات فنی و مدیریتی پدافند غیرعامل و نیازهای انسانی جامعه عمل می کند.

نویسنده: سمیرا زارعی

پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی گفته می شود که بدون استفاده از جنگ افزار و صرفا با بهره گیری از فعالیت های غیرنظامی، فنی و مدیریتی، آسیب پذیری تاسیسات حیاتی و مردم را کاهش می دهد و خسارات و تلفات ناشی از بحران ها را به حداقل می رساند.

 در این زمینه، مددکاران اجتماعی با شناخت دقیق نیازهای روانی، اجتماعی و اقتصادی افراد در شرایط بحران، می توانند به تقویت تاب آوری جامعه کمک کنند و نقش مهمی در آموزش، فرهنگ سازی و حمایت های روانی-اجتماعی ایفا نمایند.

اولین نقش مددکاران اجتماعی در پدافند غیرعامل، آموزش و فرهنگ سازی است.

 آنها با برگزاری دوره های آموزشی و اطلاع رسانی به اقشار مختلف جامعه، به ویژه گروه های آسیب پذیر، آگاهی بخشی درباره اصول پدافند غیرعامل مانند استتار، اختفا، پوشش، فریب، پراکندگی و مقاوم سازی را انجام می دهند.

 این آموزش ها موجب می شود که مردم در مواجهه با بحران ها، رفتارهای ایمن و موثر را پیش بگیرند و از بروز تلفات انسانی و خسارات مالی جلوگیری شود. همچنین مددکاران اجتماعی با توانمندسازی افراد و خانواده ها، به ایجاد حس مسئولیت پذیری و مشارکت فعال در برنامه های پدافند غیرعامل کمک می کنند. این امر به ویژه در شرایطی که نیروهای نظامی و فنی به تنهایی قادر به مدیریت کامل بحران نیستند، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

نقش دوم مددکاران اجتماعی در پدافند غیرعامل، حمایت روانی و اجتماعی از آسیب دیدگان است.

 در شرایط بحرانی مانند زلزله، سیل یا حملات غیرنظامی، مددکاران اجتماعی با فراهم کردن خدمات مشاوره ای و روانشناختی، کاهش استرس و اضطراب را برای افراد آسیب دیده ممکن می سازند و به بازسازی روانی و اجتماعی جامعه کمک می کنند. آنان همچنین در سازماندهی و مدیریت مراکز امدادی و پناهگاه ها نقش دارند و با شناسایی نیازهای خاص اقشار مختلف، از جمله کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت، خدمات حمایتی هدفمند ارائه می دهند. این حمایت ها نه تنها به بهبود کیفیت زندگی افراد در شرایط بحران کمک می کند، بلکه موجب تسریع در روند بازسازی و بازگشت به شرایط عادی می گردد.

 مددکاران اجتماعی به عنوان رابط میان مردم، نهادها و سازمان های مختلف، نقش مهمی در هماهنگی و مدیریت بحران ایفا می کنند. آنها با همکاری با سازمان های دولتی و غیردولتی، بهزیستی، هلال احمر و سایر نهادهای مرتبط، برنامه ریزی و اجرای طرح های پدافند غیرعامل را تسهیل می کنند.

 این مشارکت چندجانبه باعث می شود که اقدامات پدافند غیرعامل به صورت جامع و موثر در سطح جامعه اجرا شود و ظرفیت های محلی برای مقابله با بحران ها تقویت گردد. به این ترتیب، مددکاری اجتماعی نه تنها به عنوان یک رشته تخصصی در حوزه حمایت های انسانی بلکه به عنوان یک عنصر کلیدی در ساختار پدافند غیرعامل کشور شناخته می شود که می تواند به حفظ امنیت و سلامت روانی و اجتماعی جامعه در شرایط بحران کمک شایانی نماید.

مددکاری اجتماعی با تمرکز بر آموزش، حمایت روانی-اجتماعی و هماهنگی مدیریت بحران، نقش بنیادینی در موفقیت اقدامات پدافند غیرعامل دارد و به عنوان یک رکن اساسی در کاهش آسیب پذیری جامعه و افزایش تاب آوری یا resiliency آن در برابر تهدیدات غیرنظامی شناخته می شود. این نقش نه تنها به حفظ جان و سلامت افراد کمک می کند، بلکه زمینه ساز توسعه پایدار و امنیت ملی در شرایط مختلف می گردد.