تشخیص مشکلات مددجویان از طریق روش‌های متعددی انجام می‌شود که متخصصان روانشناسی و مشاوره و یا مددکاری اجتماعی برای شناسایی دقیق نیازها و چالش‌های افراد به کار می‌گیرند.

اصلی‌ترین روش تشخیص مشکلات مددجویان مصاحبه عمیق و گفتگوی هدفمند است.

در این فرآیند، روانشناس یا مددکار با پرسش‌های باز و ساختاریافته، اطلاعاتی درباره تاریخچه زندگی، روابط، شرایط اقتصادی، سلامت روان و مسائل اجتماعی مددجو جمع‌آوری می‌کند.
این تعامل مستقیم نه تنها به درک مسائل ظاهری کمک می‌کند، بلکه به شناسایی ریشه‌های پنهان مشکلات نیز می‌انجامد.

برای تقویت تشخیص مشکلات مددجویان، مددکاران از مهارت‌های گوش دادن فعال و همدلی استفاده می‌کنند تا اعتماد متقابل برقرار شود و اطلاعات دقیق‌تری به دست آید.

یکی دیگر از رویکردهای کلیدی تشخیص مشکلات مددجویان، استفاده از ابزارهای استانداردشده مانند پرسشنامه‌ها، مقیاس‌های روان‌سنجی و آزمون‌های روانشناختی است.
این ابزارها به مددکاران کمک می‌کنند تا شدت مشکلات را اندازه‌گیری کرده و آنها را با معیارهای علمی مقایسه نمایند.
برای مثال، پرسشنامه‌هایی مانند «مقیاس افسردگی بک» یا «پرسشنامه استرس زندگی» می‌توانند به شناسایی مشکلات روانی کمک کنند.
همچنین، استفاده از فرمهای ارزیابی نیازمندی‌های اجتماعی مانند بررسی وضعیت مسکن، درآمد یا دسترسی به خدمات بهداشتی، نقش مهمی در تشخیص مشکلات مددجویان ایفا می‌کند.

روش مشاهده مستقیم و تعامل در محیط طبیعی نیز از جمله استراتژی‌های مؤثر برای تشخیص مشکلات مددجویان است.
مددکاران گاهی نیاز دارند تا در محیط زندگی یا کار مددجو حضور یابند و رفتارها، تعاملات و شرایط فیزیکی را مورد بررسی قرار دهند.
این کار به ویژه در مواردی مانند خشونت خانگی، اعتیاد یا مشکلات خانوادگی بسیار حیاتی است، زیرا برخی مسائل تنها در شرایط واقعی آشکار می‌شوند.
مشاهده محیطی همچنین به درک بهتر محدودیت‌ها و فرصت‌های موجود برای بهبود وضعیت مددجو کمک می‌کند.

بررسی سابقه پرونده و اطلاعات تاریخی نیز از دیگر روش‌های پرکاربرد در تشخیص مشکلات مددجویان است.
دسترسی به اسناد پزشکی، گزارش‌های تحصیلی، سوابق قضایی یا حتی مدارک مربوط به مراجعات قبلی به مراکز اجتماعی، می‌تواند الگوها و عوامل خطر را آشکار سازد.
این اطلاعات به مددکار کمک می‌کند تا ارتباط بین تجربیات گذشته و مشکلات فعلی مددجو را شناسایی کند.
برای نمونه، سابقه طولانی بیکاری ممکن است به اختلالات روانی یا ناامیدی اجتماعی منجر شده باشد که نیاز به مداخلات تخصصی دارد.

تحلیل شبکه حمایتی و محیط اجتماعی مددجو از جمله عوامل تعیین‌کننده در تشخیص مشکلات مددجویان است.
بررسی روابط خانوادگی، دوستان، همکاران و سایر افراد مؤثر در زندگی مددجو، میزان حمایت عاطفی و عملی دریافتی را مشخص می‌کند.
ضعف در شبکه حمایتی می‌تواند منجر به تشدید مشکلات اجتماعی و روانی شود.
همچنین، بررسی فرهنگ، باورها و ارزش‌های اجتماعی مددجو به درک بهتر محدودیت‌ها و منابع پنهان کمک می‌کند.
این رویکرد جامع به مددکاران اجازه می‌دهد تا برنامه‌های مداخله را متناسب با تمامی ابعاد زندگی مددجو طراحی کنند.

مهرداد رامبرزینی در خاتمه عنوان میکند با ترکیب این روش‌ها، متخصصان مددکاری اجتماعی می‌توانند به تشخیص دقیق مشکلات مددجویان دست یابند و راهکارهایی کاربردی برای بهبود کیفیت زندگی آنها ارائه دهند.
این فرآیند نیازمند ترکیبی از مهارت‌های فنی، همدلی و تحلیلی است تا همه جنبه‌های مسئله شناسایی و مورد توجه قرار گیرد.