در طول دهه های گذشته نرخ سزارین در کشورهای صنعتی افزایش یافته است. این الگوی رو به رشد در ایران نیز دیده میشود و نگرانیهای زیادی را به وجود آورده است.

دکتر زهرا محبوبی نیه

طبق گزارش سازمان سلامت جهانی در سال 2010 حدود 50 تا 65 درصد زایمانها در ایران به روش سزارین بوده است. این در حالی است که به اعتقاد سازمان بهداشت جهانی هیچگونه توجیهی برای هیچ منطقه ای وجود ندارد که نرخ سزارین بالاتر از 10تا 15 درصد باشد (عمیدی مظاهری، امیری، خورسندی، حسن زاده و طاهری، 1394).

ترس از زایمان چیست؟ سطح بالا تا شدید ترس از زایمان ممکن است شامل سطوح بسیار شدید ترس باشد که تحت عنوان «توکوفوبیا» (tocophobia) نیز شناخته می‌شود. - ممکن است دچار بی‌خوابی، کابوس، معده درد، افسردگی و اضطراب شوند که اینها خود به حملات پانیک می‌انجامند.

ترس شدید از زایمان یکی از شایعترین دلایل انتخاب سزارین توسط مادر می باشد. عقاید فاجعه آمیز راجع به درد باعث ایجاد ترس از درد می شود و افراد دچار ترس از درد، نه تنها درد بیشتری را ادراک می کنند؛ بلکه مدام در تلاشند تا از هرگونه فعالیتی که منجر به درد می شود؛ اجتناب کنند.
در افراد دچار ترس از زایمان انتخاب سزارین در واقع رفتار اجتناب از درد است (تورک و ویلسون، 2010 ).
خودکارآمدی زایمان  عوامل دیگری است که می تواند در ترس از زایمان نقش مهمی ایفا کند. خودکارآمدی، اعتقاد شخص به تواناییهای خود برای انجام رفتار تعریف می شود (بندورا، 1986؛نقل از سالملا- آرو، رید، روحی، هالمسماکی، تویوانن، توسکا،2012). 
خودکارآمدی زایمان بنا بر تعریف لویی به معنی اعتقاد به توانایی خود برای مقابله با درد زایمان و نیز تولد طبق تعدادی از رفتارهای مقابله ای است.
خودکارآمدی طبق دیدگاه لویی ، رفتارهایی است که در هفت طبقه قرار دارد که شامل تمرکز، تفکر، حمایت، خودتشویقی، کنترل، آرمیدگی و تنفس است. آنچه که در گروه آموزش روانی منجر به افزایش خودکارآمدی زایمان می شود؛ تاکید بر آرمیدگی، تنفس وحمایت از طریق همسرها می باشد.

خودکارآمدی پایین زایمان، باعث می شود تا زنها هنگام زایمان کمتر به راهبردهای رفتاری کاهش درد متوسل شوند (گاسکوکا، 2014 ). به علاوه زنی که خود را برای مقابله با زایمان پیش رو توانا نمی بیند؛ حتی ممکن است برای تلاش کردن نیز انگیزه ای نداشته باشد و سزارین را به عنوان تنها راه جایگزین انتخاب کند (سالومونسون،2012). ترس از زایمان علاوه بر افزایش نرخ سزارین تا حد زیادی می تواند در دوران بارداری و هنگام زایمان برای مادر و کودک مشکل زا باشد.

احتمال زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد، تهوع و استفراغ شدید در اوایل بارداری، افزایش فشار خون، محدودیت رشد جنین، بیقراری و بیش فعالی، لب شکری  و مرگ نوزاد از جمله عوارض ترس واضطراب در دوران بارداری است. بنابراین هر زن بارداری که ترس شدید از زایمان را گزارش می دهد؛ باید مراقبت حرفه ای دریافت کند تا دوره بارداری خود را به خوبی مدیریت کند و تجربه امن و مثبتی از بارداری داشته باشد. تا حدی که حکومت انگلیس و ولز دستورالعملی را جهت سزارین تدارک دیده و در آن بیان کرده است که "زمانیکه زنی به دلیل ترس از زایمان طبیعی سزارین را انتخاب می کند؛ باید تحت مشاوره نظیر درمان شناختی رفتاری قرار بگیرد تا به او برای کاهش ترس هایش کمک شود" (ویور، بران، آراس پاین و مگیل کاردن، 2012).

اثربخشی مداخله های شناختی رفتاری بر اختلال های اضطرابی و درمان های گروهی به کرات ثابت شده است. درمان شناختی رفتاری با ارزیابی افکار فرد دربارۀ تجربه های گذشته و خطاهای فکری ناشی از این تجربه ها، آموزش خودگویی مثبت و خودتشویقی، همچنین ارزیابی افکار زمینه ساز ترس و اضطراب و به دنبال آن استفاده از روشهایی مانند به چالش کشیدن افکار خودآیند و آرمیدگی تأثیر بیشتری در افزایش خودکارآمدی زایمان نسبت به آموزش روانی دارد (کول، ریف و گلومبیوسکی، 2013 ). 
سایر فنونی که در برنامه درمانی شناختی رفتاری استفاده می شود؛ مانند حواس پرتی، تولید تصاویر ذهنی ناسازگار با درد، تکمیل تصاویر ذهنی، جهش به جلو در زمان، تغییر تصاویر ذهنی به شکل خوشایند و حساسیت زدایی منجر به افزایش خودکارآمدی زن های باردار و احساس توانایی آنها برای مقابله با زایمان افزایش می یابد. همچنین ارائه راهبردهای رفتاری و شناختی برای مقابله با درد و نیز آرمیدگی عمیق عضلانی درمانجو را مجهز به ابزارهایی می کند که بتواند از آنها برای مقابله با درد زایمان استفاده کند و متعاقب آن احساس داشتن کنترل بر درد می تواند منجر به کاهش ترس از درد شود.
مطالعات نشان داده است افرادی که تمایل به زایمان طبیعی دارند، مفهوم درد را به معنای ارزشمندی و تحمل آن را به عنوان فردی که می تواند در برابر سختی ها تاب آور باشد، می پذیرند. به نظر می رسد که ارتقاء هوش معنوی می تواند باعث افزایش تاب آوری زنان در دوران بارداری و ترجیح زایمان طبیعی شود.