ســوء مصــرف مــواد و مشــروبات الکلــی، اثــرات مخــرب جســمی، روان شــناختی و اجتماعــی زيـادی بـه بـار مـی آورد و بـه همیـن دلیـل پیشـگیری از آن هـا بهتـر از درمـان می باشـد.
درمـان فرآينـدی بسـیار رنـج آور و طولانـی مـدت اسـت و ممکـن اسـت بهبـودی چنديـن سـال بـه طـول بیانجامـد و علـت آن را می تـوان عـدم تـوازن در شـیمی مغـز، و مشـکلات اجتماعـی دانسـت كـه بــه دنبــال اعتیــاد بــه وجــود می آيــد.
برخــی از معتــادان هیــچ شانســی بــرای بهبــودی ندارنــد ،زيـرا پیامـد اعتیـاد و افسـردگی آن هـا مـرگ اسـت.از ايـن رو، پیشـگیری متمركـز بـر شـاداب تر و سـالم تر زيسـتن نوجوانـان و جوانـان، انسـانی ترين و اخلاقی تريـن رويکـرد بـه مشـکلات مصـرف مــواد می باشــد.

ســرانجام در سـال 1997، برنامه هـای پیشـگیری مقبولیــت گسـترده ای يافتنــد و سـهم زيـادی در كاهــش ســوء مصــرف مــواد در جوانــان داشــتند .

بســیاری از رويکردهـای پیشـگیری از سـوء مصـرف مـواد در جوانـان، روی موضوعاتـی كار می كننـد كـه شـامل مــوارد زيــر اســت: آمــوزش افــراد در دوره كودكــی دربــاره مــواد، آمــوزش عاطفــی، فعالیت هــای جايگزيـن، ارشـاد، نظـارت، آمـوزش مهارت هـای زندگـی يـا اجتماعـی و سـاير مسـائل مربـوط بـه جوانــان. ايــن نــوع پیشــگیری های متمركــز بــر كــودک مفیدنــد، امــا اثــرات مثبــت خیلــی كمــی روی پیشـگیری يـا كاهـش مصـرف مـواد دارنـد .
كار كـردن روی والديـن و خانـواده كـودكان بسـیار مؤثرتـر اسـت .
كار بـر روی جوانـان بـه تنهايـی، اثربخشـی اندكـی دارد و انـدازه اثـر متوسـط مداخلات متمركـز بـر كـودكان، از 05/0 بـرای آمـوزش عاطفـی تـا 05/0 بـرای آمـوزش دربـاره مـواد، تـا 28/0 بـرای آمـوزش مهارت هـای زندگـی متغیـر اسـت (تابلـر و اسـتراتون ،1997).
اگـر مداخلاتـی كـه بـر روی جوانـان بـه تنهايـی صـورت  میگیـرد بـا رويکردهـای توانمندسـازی خانـواده تركیـب شـود، شـاهد اثـرات مضاعـف خواهیـم بـود و ايـن موجـب افزايـش اثربخشـی مداخـلات می شـود (كامفـر و همـکاران ،2002).

تأثیــر پايــدار والديــن در زندگــی كــودكان، طراحــی و اجــرای برنامه هــای پیشــگیرانه مبتنــی بـر خانـواده سـوء مصـرف مـواد را ضـروری سـاخته اسـت. روشـن اسـت كـه شناسـايی و اجـرای برنامه هـای متمركـز بـر خانـواده، بـرای كـودكان و نوجوانانـی كـه رفتارهـای مشـکل سـاز زود هنـگام دارنـد، می توانـد در پیشـگیری از مشـکلات بعـدی بسـیار مفیـد واقـع شـود

در حـال حاضـر، برنامه هـای متمركـز بـر خانـواده محـدودی وجـود دارنـد كـه بـه طـور تجربـی مـورد ارزيابـی قـرار گرفته انـد. مطالعـات نشـان می دهـد كـه شـماری از برنامه هـای متمركـز بـر خانـواده كارآمـد، در پیشـگیری از شـروع يـا تشـديد مصـرف مـواد در سـال های اولیـه يـا اواخـر نوجوانـی موثـر هسـتند.
شـواهد بـه دسـت آمـده از تحقیقـات تجربـی نشـان می دهنـد كـه خانواده هـا و والديـن نقـش اساسـی در جلوگیـری از مصـرف مـواد و الـکل در كـودكان دارنـد. زمانـی كـه عوامـل چندگانـه بـا هـم تركیـب  میشـوند، بـه نظـر  میرسـد در صـورت شکسـت خانـواده در ايفـای نقـش محافظـت كننـده خـود، احتمـال سـوء مصـرف مـواد در جوانـان بـه طـور جـدی افزايـش می يابـد. در شـرايطی كـه والديـن بـرای پـدر و مـادری كـردن وقـت كمـی دارنـد و در خانواده هـای گسـترده كـه حمايـت والديـن كـم اسـت، والديـن بايـد بداننـد كـه چگونـه در رشـد و ارتقـا فرزندشـان موثـر باشـند.

بســیاری از نظريه هــای رشــد كــودک بــر تأثیــر والديــن در شــکل دهی رفتــار و شــخصیت كـودک، تأكیـد دارنـد.
بـا ايـن حـال، بسـیاری از والديـن تربیـت و مراقبـت از كودكانشـان را بـه معلمـان، مراقبـان و برنامه هـای تلويزيونـی واگـذار می كننـد.

بعضـی از والديـن تـلاش  میكننـد كـه بـا فرزنـد خـود مثـل يـک دوسـت باشـند، امـا آن چـه فرزنـدان نیـاز دارنـدايـن اسـت كـه والديـن بـرای آن هـا راهنماهـا و الگوهـای نقـش موثـری باشـند. مطالعـات طولـی زمینه يابــی ســلامت نوجوانــان نشــان داده اســت كــه والديــن تأثیــر زيــادی بــر رفتارهــای ســالم فرزنــدان و مصــرف مــواد  آنهــا دارنــد و ايــن تأثیــر بیــش از آن چیــزی اســت كــه در گذشــته تصـور می شـد.
بـرای پـدر و مادرهايـی كـه بـه تأثیـر خـود در زندگـی فرزندانشـان اهمیـت می دهنـد، ايـن يـک خبـر خوشـايند اسـت كـه بداننـد نظريه هـای مربـوط بـه سـبب شناسـی سـوء مصـرف مـواد در دهـه 1990، نشـان دادنـد كـه راه نهايـی بـرای مصـرف مـواد تحـت تأثیـر هـم  سـن و سـالان اسـت(كامفـر و ترنـر ،1990،1991).

بررسـی های جديـد نشـان داد كـه وجـود سـه عامـل محافظـت كننـده در خانـواده )مثـل روابـط مثبـت بیـن والـد و كـودک، توجـه كافـی والديـن و ارزش هـا و نگرش هـای ضـد مصـرف مـواد در والديـن( تأثیـر مهـم و زيـادی بـر عـدم مصـرف مـواد و سـاير مشـکلات رفتـاری نوجوانـان دارد (دمبـو و همـکاران ،2000).
 اخیـرا مـدل بـوم شـناختی اجتماعـی مصـرف مـواد در نوجوانـان، نشـان داد كـه عوامـل ســه گانه محافــظً خانوادگــی، بــر انتخــاب دوســتان در نوجوانــان تأثیــر می گذارنــد و دوســتان نوجوانـان، ارزش هـا و مصـرف مـواد در آن هـا، پیـش بینـی كننـده مصـرف مـواد در نوجوانـان اسـت.

يکــی از چالش هايــی كــه برنامه هــای پیشــگیری متمركــز بــر خانــواده بــا آن مواجــه هســتند ،تعییـن نحـوه برقـراری ارتبـاط و درگیـر شـدن بـا خانواده هـا اسـت. تعـدادی از رويکردهـا مـورد ارزيابـی قـرار گرفته انـد، شـامل برنامه هايـی كـه در سـطح همگانـی از طريـق مـدارس بـا خانواده هـا ارتبـاط برقـرار  میكننـد، سـپس خانواده هـای نیازمنـد خدمـات بیشـتر را بـه برنامه هـای انتخابـی و خـاص هدايـت  میكننـد.

سـاير رويکردهـا شـامل درگیـر كـردن والديـن از طريـق برنامه هـا يـا موقعیت هايـی اسـت كـه از قبـل در آن هـا حضـور دارنـد ماننـد كار كـردن بـا شـركت كننـدگان در برنامـه مراكـز درمـان نگه دارنـده متـادون ،يـا در محیـط كار والديـن.
مداخـلات مبتنـی بـر خانـواده از نظـر هزينـه مناسـب ترند، زيـرا عـلاوه بـر مصـرف مـواد، روی پرخاشـگری، خلافـکاری، حاملگـی در دوره نوجوانـی، ايـدز، شکسـت در مدرسـه، خودكشـی و سـلامت روان هــم تأثیــر دارنــد.
مداخــلات پیشــگیری مبتنــی بــر خانــواده در پیشـگیری از سـوء مصـرف مـواد بسـیار امیدبخـش بوده انـد. بـرای ايـن كـه برنامه هـای پیشـگیری متمركـز بـر خانـواده موثـر واقـع شـوند، بايـد متناسـب بـا سـن، جنسـیت و نیازهـای فرهنگی كـودكان و خانواده هايشـان طراحـی شـوند.

برنامه هـای مختلفـی در سـطوح همگانـی، انتخابـی و خـاص بـرای توانمندسـازی خانـواده وجـود دارد. نتايــج مطالعــات نشــان می دهــد كــه مؤثرتريــن برنامه هــای متمركــز بــر خانــواده بــرای پیشـگیری از مصـرف مـواد، آن هايـی هسـتند كـه بـر عوامـل خطرسـاز و حفاظـت كننـده مصـرف مـواد در سـطح خانـواده متمركـز هسـتند.

بـه طـور كلـی، مطالعـات اولیـه نشـان می دهـد كـه بـرای ايـن كـه مداخلـه خانـواده محـور موثـر واقـع شـوند بايـد:

بر تغییر كاركرد خانواده و رفتارهای والدينی تاكید كنند .

خانواده های آسیب پذيری را كه به سختی در دسترس هستند، آماج مداخله قرار دهند.

هر دو پدر و مادر را در برنامه های مداخله مشاركت دهند.

بـر كاهـش عوامـل پیشـايند مصـرف مـواد در نوجوانـان بـا اسـتفاده از مداخـلات خانـواده محـور متمركـز شـوند.

           رفتارهای پرخطر والدين مانند مصرف مواد را هدف قرار دهند.

برنامه هــاي پیشــگیري بــا محوريــت خانــواده بســیار حائــز اهمیــت مي باشــند.
در حالــي كــه برنامه هـاي مدرسـه اي و اجتماعـي ضـروري هسـتند، ولـي كافـي نیسـتند. اگـر بخواهیـم خانواده هـا در پیشــگیري از رفتارهــاي پرخطــر موفــق باشــند، هــم كــودک و هــم والديــن بايــد رفتارهــا و مهارت هايــي را كــه بــه آن هــا در رشــد ســالم كمــک مي كنــد، بیاموزنــد .

مدرسـه ها مي تواننـد نقـش والديـن بـه عنـوان مربیـان اولیـه را تشـخیص داده و از طريق مشـاركت بـا  آنهـا ايـن نقـش تقويـت كننـد. مشـاركت دادن والديـن و اجتمـاع باعـث می شـود تـا پیام هـای سـلامتي بـه طـور مـداوم بـه خانـه و اجتمـاع منتقـل شـده، سـلامتي دانـش آمـوزان بهبـود يافتـه و آگاهـي نسـبت بـه مسـائل مربـوط به سـلامتي در میان دانـش آمـوزان و خانواده هايشـان افزايـش يابد .برنامه هايـي كـه بـا مشـورت والديـن آغـاز و اجـرا مي شـوند نـه تنهـا موفق تـر هسـتند، بلکـه نقــش والديـن را نیـز تقويـت  ميكننـد.
در اغلــب مــوارد والديـن بـه سـختي مسـائل مربـوط بـه مــواد را بــا كــودكان شــان مطــرح  ميكننــد، در حالــي كــه آن هــا می تواننــد قابــل اعتمادتريــن و مقدم تريـن منبـع اطلاعاتــي بـراي جوانــان در مـورد سـلامتي باشـند .