یكی از پدیده‌های انكارناپذیر در جهان و از جمله در كشور ما گسترش روزافزون كاربرد اینترنت است. مطابق برآوردهای آماری معتبر سایت "آمار جهانی اینترنت" در سال ۱۵ ،۲۰۰۵درصد از جمعیت جهان یعنی ۹۵۷میلیون نفر در جهان به اینترنت دسترسی داشته‌اند كه نسبت به رقم كاربران در سال ۲۰۰۰میلادی ۱۶درصد رشد نشان می‌دهد.
همچنین در همین سال، ۸/۲درصد از جمعیت ساكن در خاورمیانه یعنی ۲۱ میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته‌اند كه نسبت به سال ۲۰۰۰میلادی ۳۰۵ درصد رشد را نشان می‌دهد.
در بین كشورهای خاورمیانه یكی از بالاترین نرخ‌های رشد كاربرد اینترنت به ایران تعلق دارد. طبق آمار سایت مذكور در سال ۸ ،۲۰۰۵درصد از جمعیت كشورمان یعنی نزدیك به ۵/۵میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته اند، كه نسبت به سال ۲۰۰۰میلادی ، ۲۲۰۰درصد رشد را نشان می‌دهد. ایران پس از سوریه بالاترین نرخ رشد كاربران اینترنتی را در خاورمیانه داشته است.
آن‌چنان كه از داده‌های موجود بر می‌آید، جوانان پرجمعیت‌ترین قشر سنی كاربران اینترنتی در جامعه ایران به شمار می‌روند.
نتایج‌مطالعات "سازمان ملی جوانان" نشان می‌دهد بیشترین تعداد كاربران اینترنتی را جوانان ۱۸تا ۲۸سال تشكیل می‌دهند و میزان استفاده از اینترنت طی سال‌های اخیر در میان جوانان رو به افزایش بوده است.
برپایه آمار ارائه شده از سوی این سازمان در سال ۱۳۷۶شمسی ۱۰درصد از جوانان ایرانی از اینترنت استفاده می‌كرده اند. در سال ۱۳۸۱این رقم به ۱۹درصد و در سال ۱۳۸۴به ۲۹درصد افزایش یافته است.
همچنین تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد، كه فراغت و سرگرمی، مهمترین و رایج‌ترین كاربری اینترنت در بین جوانان محسوب میشود.
مفهوم "فراغت" در عصر مدرن، آن گونه كه امروزه در متون دانشگاهی و نیز مكالمات روزمره كاربرد دارد، به یكی از ضرورت‌های حیات فردی و اجتماعی جوامع امروزی اشاره می‌كند، حال آن كه بروز آن سابقه زیادی ندارد و پدیده جدیدی به شمار می‌آید.
مقوله"اوقات فراغت " حاصل تغییر مناسبات نهادهایی مانند كار و خانواده در جامعه پیش مدرن است كه به عرصه‌ای از رفتارهای فرهنگی اطلاق میشود و بروز آنها در پیوند با تجدید ساختار جوامع بر محور كار صنعتی باید تحلیل شود. هر چند برخی بر این عقیده‌اند كه مجموعه رفتارهای زیادی را در جوامع پیش مدرن می‌توان یافت كه از نظر شكل و گاه محتوا، ویژگی‌های فراغتی امروزین را دارا هستند.
"فراغت مدرن"، ناظر بر توسعه اختیار افراد در گزینش نحوه مصرف زمان ورای محدودیت‌های طبقاتی، جنسی، سنی و اساسا حاصل تجدید سازمان اقتصادی و اجتماعی كار در جوامع انسانی است.
میزان زمان فراغت افراد و همچنین فعالیت‌های فراغتی آنان متاثر از ویژگی‌هایی مانند پایگاه اقتصادی اجتماعی، جنس، شغل، سیكل زندگی و...
متفاوت است. همین ویژگی در مورد استفاده از اینترنت نیز صادق است. به این معنی كه استفاده از اینترنت، فعالیتی زمانمند و دارای كاربردهای مختلفی است.
تنوع و گوناگونی در رفتارهای فراغتی یك مسئله تئوریك به شمار می‌رود كه نیم قرن تلاش فكری برای نظریه پردازی و پژوهش در زمینه جامعه شناسی و روان شناسی فراغت را به دنبال داشته است. یكی از مفاهیم رایج برای بررسی تنوع و گوناگونی ترجیحات و رفتارهای فراغتی در بین افراد و گروه‌های اجتماعی، "سبك فراغت" است.
این‌مفهوم ناظر بر تلاش برای كاستن از تنوع و گوناگونی رفتارهای فراغتی و دسته بندی و مقوله بندی آنها برای مقاصد تحلیلی است.
سبك فراغتی مشتمل بر مجموعه‌ای منسجم از ترجیحات و رفتارهای فراغتی است كه انسجام آنها به واسطه تاثیر عوامل و تجربیات زمینه‌ای معین قابل تحلیل است.
درواقع در سبك فراغتی، نقش ساختارهای اجتماعی و تجلیات آنها در انسجام رفتارهای فراغتی هویداست. افراد دارای یك سبك فراغتی دو ویژگی مهم دارند: مجموعه رفتارهای فراغتی آنان در ارتباط با ساختارهای اجتماعی دارای تعاملات مشتركی است، و همچنین رفتارهای فراغتی آنان دارای مشابهت های زیادی است.
تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه‌های صورت گرفته در ارتباط با میزان اهمیت عوامل تعیین‌كننده سبك فراغتی در جوانان مورد مطالعه و نیز نوع تعامل تجربه‌های فراغتی "آنلاین" و "غیر آنلاین" و یا به عبارت بهتر جایگاه استفاده از اینترنت در رفتارهای فراغتی افراد، بیانگر وجود سه سبك فراغتی متفاوت در بین جوانان مورد بررسی است. سبك‌های فراغتی "مستقل"، "دانش محور" و "طبقه محور" از حیث منشاء و عوامل تعیین‌كننده و نیز نوع تعامل رفتارهای فراغتی افراد در اینترنت و رفتارهای فراغتی آنها در جهان واقعی، بیشترین تفاوت را در بین گروه بندی‌های رفتاری موجود داشته اند.
درسبك فراغتی "مستقل" مصرف اینترنت جایگاه خاصی دارد. این جایگاه بیش از هر چیزی به واسطه نقش دوره سنی در جوانان متعلق به این سبك فراغتی قابل تحلیل است. این افراد عموما مجرد، غیر شاغل و دارای تحصیلات دیپلم یا كمتر هستند. زمان زیاد فراغت، دریافت فراغت به معنی لذت بردن و خوش گذرانیدن، محوریت فراغت اجتماعی و نقش آن در هدایت سایر فعالیت‌های فراغتی، جایگاه ویژه جمع دوستان در فراغت اجتماعی و توجه به روش‌های فعال گذران فراغت جملگی از مشخصات رفتارهای فراغتی در این سبك فراغتی هستند.
از حیث رفتارهای فراغتی "آنلاین"، مهمترین خصیصه آن مهارت كم در كاربرد اینترنت و غلبه شدید كاربرد سرگرم‌كننده و ارتباطی اینترنت است.
در این سبك فراغتی، استفاده از اینترنت موجب توسعه فراغت آنان هم از حیث زمان و هم از حیث تنوع فعالیت‌های فراغتی شده است. تاثیر رفتارهای فراغتی در این سبك فراغتی بیشتر ارتقاء‌دهنده است. اینترنت موجب ارتقای كمی و كیفی الگوی عام گذران فراغت شده است. از طرف دیگر اینترنت فعالیت‌های جدید فراغتی را به مجموعه رفتارهای پیشین افراد متعلق به این سبك فراغتی افزوده است. این فعالیت فراغتی جدید یعنی "چت" كردن، به واسطه اشتراك و تشابه كاركردی با فراغت اجتماعی مطلوبیت یافته است. چت كردن تداوم فعالیت‌های فراغتی جوانان در این سبك فراغتی در دنیای مجازی است. بنابر این مصرف اینترنت در این سبك فراغتی دارای پیامدهای قابل توجه و متمایز از سایر سبك‌های فراغتی است.
اماتاثیر مصرف اینترنت بر رفتارهای فراغتی افراد متعلق به سبك فراغتی "دانش محور" متفاوت است. عامل مهم و اساسی تعیین‌كننده این تفاوت تحصیلات دانشگاهی و افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی و نیز شبكه اجتماعی افراد تحصیل كرده است كه موجب بروز رفتارهای فراغتی خاص در آنان میشود.
دریافت فراغت به مثابه استراحت كردن و به كارهای عقب افتاده پرداختن، اهمیت زمان در رفتارهای فراغتی، تمایل به شیوه‌های فردی گذران فراغت، تاثیر تجربه‌های غیر فراغتی در زمینه تحصیلات و روابط اجتماعی در تعیین محتوای فعالیت‌های فراغتی و غلبه گزینشگری و گذران فرهنگی فراغت در الگوی عام گذران وقت فراغت مهمترین ویژگی‌های این سبك فراغتی به شمار می‌آیند.
مشخصات مصرف اینترنت در این سبك فراغت نیز عبارتند از مهارت بیشتر در اینترنت و توسعه كاربردهای غیر ارتباطی اینترنت و استفاده از كالاهای فرهنگی مجازی، به نظر می‌رسد اینترنت در این نوع سبك فراغتی موجب توسعه و ارتقای رفتارهای فراغتی فرهنگی در آنان شده است. فرهنگی بودن این شیوه فراغتی در ابزارها، محتواها و افراد دخیل در فراغت اجتماعی این دسته از جوانان مشهود است. استفاده فراغتی از اینترنت در این سبك فراغت صبغه فرهنگی دارد و یا لااقل تلاش میشود تا بدین صورت تشابه این سنخ از كاربرد اینترنت با كاربرد رایج اینترنت در كشور از بین برود. هسته اصلی این كاربرد فرهنگی "وب خوانی" نامیده شده است.
مهمترین ویژگی كه در سبك فراغتی "طبقه محور" در تعیین جایگاه مصرف اینترنت در مجموعه رفتارهای فراغتی موثر است، زمانمندی و مكانمندی فعالیت های فراغتی است.
افراد متعلق به این سبك فراغتی با توسعه رفتارهای فراغتی كه از حیث جغرافیای زمانی و مكانی با رفتارهای فراغتی سایر افراد و جوانان متفاوتند، در پی ایجاد نوعی تمایز بین خود و آنها هستند. این موضوع پی آمد مشخصی را در رابطه با مصرف اینترنت كه فعالیتی اساسا فاقد زمان و مكان است، در پی دارد و آن اهمیت بسیار اندك مصرف اینترنت در مجموعه رفتارهای فراغتی افراد متعلق به این سبك فراغتی است. عمومیت یافتن كاربرد اینترنت ظرفیت آن را برای تعین طبقاتی كاهش داده است و در واقع متغیر مهم در تعین جایگاه اینترنت به عنوان وسیله و عرصه‌ای برای تجربیات فراغتی، در این سبك فراغتی بیش از آن كه از سواد رسانه‌ای و دیجیتال ناشی شده باشد، از سواد طبقاتی ناشی شده است. سواد طبقات اشراف و مهارت در گزینش ابزارها و رویه‌ها بر اساس منطق حفظ تمایز طبقاتی است.
داده‌های لازم برای این پژوهش كه توسط "سلیمان پاك سرشت" از "پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات "از طریق مصاحبه‌های عمیق با ۳۲كاربر جوان ۱۸تا ۲۸ساله تهرانی گرد آوری شده است. ۱۶نفر از این تعداد دختران یا زنان و ۱۶نفر نیز پسران یا مردان بوده اند.
منبع :
۳۶۵۲ بازدید
۱۲ امتیاز
۰ نظر
هنوز هیچ نظری ثبت نشده است !
